Tertullian’ın Kristolojisi

Abstract

Tertullian (ö. 225?), Latin Hıristiyanlığı'nın kurucusu ve babası kabul edilir. Kendisinden bu şekilde söz edilmesinde hiç şüphesiz geliştirdiği Latince terminoloji etkili olmuştur. Özellikle kristoloji alanında yaptığı katkı hem Latin Hıristiyanlık dünyası hem de günümüz Hıristiyanlığı için önem arz etmektedir. Araştırmamızın amacı, Tertullian'ın kristoloji anlayışını ayrıntılı bir şekilde incelemek ve kristoloji anlayışının sonraki kristoloji ve teslis anlayışlarına etkisini ortaya koymaktır. Philo (ö. M.S. 50) sayesinde ilk dönem Hıristiyan apolojist ve kilise babalarına aktarılan Logos anlayışının Tertullian'la beraber teslise dönüştüğü söylenebilir. Bu çalışmada özellikle Tertullian'ın kendi döneminde geliştirilen İsa anlayışlarına ne şekilde cevap verdiğini görmek istedik. Aynı zamanda Tertullian öncesi dönemde hem kilise ilâhiyatçıları hem de kilisenin heretik addettiği kişi ve gruplarca nasıl bir kristoloji algısı geliştirildiğini göstermeye çalıştık. Bunun yanında hem Tertullian'ın kristolojiye dair geliştirdiği terminoloji hakkında bilgi verdik hem de onun kristoloji alanında yaptığı katkıları ortaya koymaya çalıştık. Ayrıca Tertullian'ın kristolojisi ile Kadıköy Konsili (451) kararları arasındaki ilişkiye dikkat çektik. Çalışma, giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Tertullian'ın yaşadığı bölgeyle ilgili bilgi verilmiş ve Tertullian öncesi dönemde kristolojinin tarihî seyri tasvir edilmiştir. Birinci bölümde Tertullian'ın hayatı, eserleri ve ana düşünceleri; ikinci bölümde ise kristolojisi incelenmiştir. Araştırma yapılırken dinler tarihinin tasviri yöntemi başta olmak üzere, tarihsel ve mukayeseli yönteme müracaat edilmiş, zaman zaman da linguistik metot kullanılmıştır. Araştırma neticesinde Praxeas'la (ö. 213?) olan mücadelesinde Tertullian'ın kendisinden önceki Logos anlayışını teslis anlayışına dönüştürdüğü görülmüştür. O, bu anlamda ulûhiyette 'tek öz üç şahsiyet', İsa'da ise 'tek şahsiyet iki öz/tabiat' formülünü geliştirmiştir. Ancak Tertullian'ın geliştirdiği kristoloji formülü Kadıköy Konsili'nde Papa I. Leo'ya mal edilmiştir.

Tertullian (died 225?) is regarded as the founder and the father of Latin Christianity. Indeed, the Latin terminology developed by himself has been effective about his reputation. Especially his contribution that he made in the field of Christology, both branch of Latin Christianity and present-day Christianity, has an importance. The aim of the research is to examine the understanding of Tertullian's Christology at full length and to demonstrate understanding of Christological influence on later christological and trinitarian understandings. It can be said that the concept of logos which is transferred to the Church Fathers and Christian apologists in the early Christian period by Philo (d. A.D. 50) was turned into Trinity with Tertullian. In this study, it is especially endeavored to show how Tertullian replyed to understandings of Christ developed in his time. At the same time, it is tried to show how the perception of Christology was developed by both church theologians and persons and groups which were seen as heretic in the church before Tertullian. Besides, it is informed about the terminology that was developed by Tertullian regarding Christology and aimed to put forth his contributions in the field of Christology. Also, it is drawn attention to the relation between Christology of Tertullian and rules of the council of Chalcedon (451). This study consists of an introduction and two chapters. In the introduction part, it is informed about region where Tertullian lived and portrayed the historical process of Christology before Tertullian. In the first and second chapter the life, writings and main ideas of Tertullian, as well as his Christology are examined. During the research, first of all it is applied to descriptional, historical and comparative methods of the history of religion, occasionally linguistic method. As a result of the research, it is seen that Tertullian has transformed the earlier concept of Logos into trinitarian formula after his struggle with Praxeas (d. 213?). In this sense, he developed the formula which is 'one person two natures' for Jesus and 'one substance three persons' for God. However, the Christological formula which Tertullian developed was appropriated by Pope Leo I, in the council of Chalcedon.