Meclis-i Vükela Mazbataları ışığında II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1914)

Abstract

Osmanlı İmparatorluğunun kuruluşu ile birlikte yasama, yargı ve icra organı işlevini üstlenecek bir kuruma ihtiyaç duyulmuş, bu ihtiyaçtan dolayı da bugünün Bakanlar Kurulu olarak adlandırabileceğimiz Divan-ı Hümayun ortaya çıkmıştır. Kuvvetler birliği esasını temel alan kurum XVII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren işlevini yitirip durağanlaşınca II. Mahmut döneminde ortadan kaldırılmış, yerine nazırların katıldığı icra görevini yerine getirecek yeni bir kurum oluşturulmuştur. Belgelerde Encümen-i Mahsus, Meclis-i Hass-ı Vükela, Meclis-i Âlî-i Vükela gibi pek çok farklı isimle anılan kurumun kuruluşu tedrici olduğu için kuruluş tarihi açık değildir. Sadrazamın(başvekil) başkanlığında toplanan kurumun ilk dönemlerde, çalışma düzenini belirleyen bir nizamnamesi de olmamakla birlikte II. Meşrutiyet döneminde meclisin görev, yetki ve sorumlulukları Kanun-ı Esasi ile belirlenerek, Meclis-i Vükela Meclis-i Mebusan'a karşı sorumlu bir hale getirilmiştir. Kanuni Esasi'nin 29 yıl askıda kalmasının ardından, 24 Temmuz 1908'de tekrar ilan edilmesiyle başlayan ve Sultan Vahdettin tarafından 11 Nisan 1920'de tasfiye edilene dek süren dönem Osmanlı Tarihi içerisinde II. Meşrutiyet Dönemi olarak adlandırılmaktadır. Parti ve meclis kavramının ön plana çıktığı bu dönem zarfında 8 Ağustos 1909 tarihinde Kanuni Esasi üzerinde yapılan bazı değişiklikler ile Padişahın yetkileri sembolik bir düzeye indirilerek ülke yönetimi Meclis-i Vükela'nın eline bırakılmıştır. Meclis yalnızca siyasi konuları değil, sosyal, ekonomik, askeri, dini konuları da ele alarak, her yönü ile ülkenin kaderinde söz sahibi olmuştur. II. Meşrutiyet Dönemi'nin ilk kısmı olarak adlandırılan ve I. Dünya Savaşı'na kadar süren 1908-1914 yıllarında devletin kaderini belirleyen Meclisi Vükela'nın geçirmiş olduğu hukuki değişim ve almış olduğu kararlar doğrultusunda ülkede yaşananlar tezimizin içeriğini oluşturmaktadır.