Çeviri sürecine yorumbilimsel yaklaşımlar : çeviribilimde yeni yorumbilimsel paradigma

Abstract

Aydınlanma döneminden itibaren Hermeneutik adı altında anılmaya başlayan yorumbilimsel yaklaşımlar, yorumu, Platon'un diyalog metinlerinden başlayarak bugüne kadar metinler üzerinden dünyayı anlamak olarak görmektedir. Yorum, önceleri dini, hukuki ve edebi metinler bağlamında yüz yıllarca süren tartışmaların konusu oldu. Martin Heidegger'in varlık çözümlemesi bağlamında anlama edimini, insanın bir varlık hali olduğunu iddia etmesiyle, yorumbilim alanında tarihi bir dönüşüm yaşanmıştır. 20. yüzyıla değin bir yöntem öğretisi olarak kabul edilen yorumbilim, bir varlık hali olduğu iddia edilen anlama edimini kendi yapısı içinde betimlemeyi amaçlayan yeni bir anlayış olan felsefi yorumbilime dönüşmüştür. Yöntemsel yorumbilim yaklaşımlarından ayrı olarak felsefi yorumbilimin iddiası, anlama ediminin oluş yapısına sahip olmasından dolayı yorumbilimin bir yöntem öğretisi olamayacağıdır. Çeviri eylemi, anlama sürecini de içeren, fakat anlama edimiyle sınırlandırılamayacak karmaşık bir süreçtir. Çeviribilim alanında yaşanan kültürel ve sosyolojik kırılmalarla birlikte çeviri dünyasını makro boyutta ele almayı amaçlayan çeviribilimsel çalışmalar, kırılmadan önce dile getirilen çeviri eyleminin yorumbilimsel bir süreç olduğu iddiasını aynen benimsemektedirler. Ne var ki bu çalışmalar, çeviri eylemini yorumbilim bakış açısıyla yansıtmakta yetersiz kalmalarının yanı sıra, yorumbilim yaklaşımlarını dogmatik olmakla suçlamaktalardır. Çeviribilimciler tarafından yorumbilime ve yorumbilimsel çeviri çalışmalarına yöneltilen eleştirilerin geçerliliğini sınamak amacıyla bu çalışmada, yorumbilimin (Hermeneutik) tarihsel gelişimi ve tarihsel süreçte anlama edimine ve yorum sürecine yönelik dile getirilmiş olan yaklaşımlar incelenmiş ve yorumlanmıştır. Çeviribilim alanında Schleiermacherci gelişmiş olan çeviri yorumbilim ekolünün yöntemsel yorumbilimi savunmasına karşı, bu çalışma felsefi yorumbilimin, çeviri yorumbiliminin anlama ve yorumlama süreçlerini yansıtmadaki önemini açığa çıkarmaya çalışmıştır. Çalışmada, bir yandan yöntemsel yorumbilim yerine felsefi yorumbilim yaklaşımının çeviri süreçlerine uyarlanarak yeni bir yorumbilimsel çeviri yaklaşımı benimsenmiş, diğer yandan çevirmenin anlama aşamasının çeviribilimsel çalışmaların eski değil, yeni paradigması olarak, kaynak metni her yönüyle yorumlamanın çevirmeni başarıya götürecek en önemli süreçlerden biri olduğu gözlemlenmiş ve tezin iddiası olarak ortaya çıkmıştır. Anahtar Kelimeler: Çeviribilim, Yorumbilim, Anlama, Yorum, Çeviri

Hermeneutical approaches which have been mentioned as Hermeneutics since the enlightenment period regard interpretation as understanding life through texts up to today starting with the dialogue texts of Plato. Interpretation became a question of debate in the beginning in the context of religious, legal and literary texts and was maintained for many centuries. A historical transformation has been experienced in the hermeneutic field by Martin Heidegger who asserted that understanding act is a being condition of human in the context of Sein analysis. Hermeneutics which gained acceptance as a methodological theory up to the twentieth century has been changed into a philosophical hermeneutic, a new understanding aiming at describing understanding act that is asserted as a being condition in its own structure. As distinguished from methodological hermeneutic approaches philosophical hermeneutic asserts that hermeneutic cannot be a methodological theory due to it's existence structure of understanding act. Translation act is a complicated process including understanding process but cannot be limited by it. Translation studies which are aiming at dealing translation world in macro size together with the cultural and sociological ruptures experienced in the science of translation adopt the claim of translation act is a hermeneutical process which is mentioned before the rupture. However, these studies are not only failing to satisfy in reflecting translation act in hermeneutical perspective but also accuse hermeneutical approaches of being dogmatic. In this study approaches that are expressed related to the historical development of hermeneutics and understanding act and interpretation process in historical course have been examined and interpreted in an attempt to test the validity of critics that have been made for hermeneutics and hermeneutical translation works by the scientists. The study tries to reveal importance of hermeneutics in translation in reflecting understanding and interpretation processes against the attempts of defence of methodological hermeneutics by Schleiermacherist ecole. In the study a new hermeneutical translation approach is adopted by adapting philosophical hermeneutical approach to translation process instead of methodological hermeneutics on one hand and it has been observed that one of the most important process in translation is the interpretation of source text made by translator as being new paradigm on the other hand. Keywords: Translation Studies, Hermeneutics, Understanding, Interpretation, Translation