Karadeniz ve Sakarya havzalarında yağış- akış- askıda katı madde verilerinin trend analizi ile incelenmesi

Abstract

İnsan yaşamı hidrolojik ve meteorolojik olaylara bağlıdır. Bu nedenle hidrolojik ve meteorolojik değişkenlerin doğru tahmini ve analizi hayati önem taşımaktadır. Bu meteorolojik ve hidrolojik değişkenlerden olan yağış-akış-askıda katı madde miktarlarının trendlerinin bilinmesi, su kaynaklarının planlanması ve yönetilmesi ile su yapılarının projelendirilmesi açısından önem arz etmektedir. Yağış, akışı meydana getiren en önemli değişkendir. Akış ise nehirde sediment taşınımında en etkili değişkendir. Dolayısıyla bu tez çalışmasında, yağış-akış-askıda katı madde verileri kullanılarak seçilen havzalarda (Batı Karadeniz Havzası, Doğu Karadeniz Havzası ve Sakarya Havzası) Trend Analizi Yöntemi uygulaması yapılmış ve sonuçları yorumlanmıştır. Trend Analizi yöntemini uygulamak için kullanılan testler diğer testlere göre daha güçlü olduğu bilinen parametrik olmayan Mann – Kendall testi ve Spearman'ın Rho testi tercih edilmiştir. Trend tespit edilen istasyonlarda trend başlangıç yılını tespit etmek için ise, parametrik olmayan Mann – Kendall Mertebe Korelasyon testi kullanılmıştır. Bu tez çalışmasında, Devlet Meteoroloji İşleri'nin seçilen havzalarda (Batı Karadeniz Havzası, Doğu Karadeniz Havzası ve Sakarya Havzası) bulunan yağış gözlem istasyonlarının verileri ile Devlet Su İşleri'nin seçilen havzalarda (Batı Karadeniz Havzası, Doğu Karadeniz Havzası ve Sakarya Havzası) bulunan akım-askıda katı madde gözlem istasyonlarının verileri kullanılmıştır. Trend analizi sonuçları incelendiğinde; Batı Karadeniz Havzası için yağış istasyonlarından alınan verilerde çoğu istasyonların verilerinde trendlere rastlanmazken akış ve askıda katı madde ölçüm istasyonlarından alınan verilerde bazı istasyonların verilerinde azalan yönde trendlere rastlanılmıştır. Doğu Karadeniz Havzası için yağış İstasyonlarından alınan verilerde bazı istasyonların verilerinde artan yönde trendlere rastlanırken akış ve askıda katı madde ölçüm istasyonlarından alınan verilerde trendlere rastlanılmamıştır. Sakarya Havzası için ise yağış, akış ve askıda katı madde ölçüm istasyonlarından alınan verilerde bazı istasyonların verilerinde azalan yönde trendlere rastlanılmıştır.

Human life depends on hydrological and meteorological events. Therefore accurate forecast and analysis of hydrological and meteorological variables is very important. Rainfall-flow-suspended load which are among these hydrological and meteorological variables, are very important for fields such as water sources and water structures. Rainfall is the most important variable creating flow. Flow is the most important variable in sediment transport phenomenon. Therefore in this thesis, trend analysis application was conducted in selected basins (Western Black Sea basin, Eastern Black Sea basin and Sakarya basin) using rainfall-flow-suspended load data and projections were made. The preferred tests used in order to apply Trend Analysis method are Mann – Kendall and Spearman's Rho non-parametric tests which are known to be stronger than others. In order to determine the trend beginning year in stations where trend was detected, non-parametric Mann – Kendall degree correlation test was used. In this thesis study, the data obtained from rainfall monitoring stations of state meteorological works and flow-suspended load monitoring stations of state hydraulic works located in the selected basins (Western Black Sea basin, Eastern Black Sea basin and Sakarya basin). When trend analysis results were examined no trends were coincided in most station data taken from rain stations for West Black Sea Basin, while decreasing trends were coincided in data of some stream fall and suspended load measurement stations. In East Black Sea Basin, while increasing trends were coincided in data taken from some rainfall stations, no trends were coincided in data taken from stream flow and suspended load measurement stations. On the other hand decreasing trends were coincided in data taken from some rainfall, stream flow and suspended load measurement stations.