Sac metallerin şekillendirilmesinde kullanılan süzdürme çubuğunun modellenmesi ve kontrolü

Abstract

Günümüzde otomotiv sektörü başta olmak üzere sac metal malzemeleri şekillendirme işlemi hemen hemen her alanda kullanılmaktadır. Buruşma, yırtılma ve geri esneme gibi kusurlar sac şekillendirme sırasında oluşan en bilindik kusurlardır. Bu gibi kusurlara genellikle sac malzemenin kalıp boşluğuna kontrolsüz ve istenmeyen bir oranda akışı neden olur. Sac malzemenin akışını kontrol etmek için bazı yöntemler kullanılır. Bunlar baskı plakası kuvvetinin ayarlanması ve kalıp ile sac yüzeyleri arasındaki sürtünmenin azaltılması gibi. Ancak bu yöntemler sadece sac malzemenin tamamının genel akışını düzenlemek için kullanılabilir. Malzeme akışını belirli bölgelerde düzenleyen süzdürme çubuğunun batma miktarının ayarlanmasıyla oluşturulan kontrol edilebilir frenleme kuvveti şekillendirilebilirliği iyileştirebilir.Bu çalışmada, ilk olarak süzdürme çubuğu frenleme kuvvetini kestirmek için bir matematiksel model geliştirildi. Modelde sac malzeme özellikleri, sac kalınlığı ve süzdürme çubuğunun batma miktarına bağlı süzdürme çubuğu frenleme kuvveti hesaplanabilmektedir. Matematiksel modelin sonuçları ile literatürdeki deneysel veriler karşılaştırılmış ve süzdürme çubuğu frenleme kuvvetine ait kestirimler deney sonuçları ile oldukça iyi uyum göstermiştir.Geliştirilen matematiksel model süzdürme çubuğunu temsil etmek üzere kullanılmış ve sac üzerinde istenen frenleme kuvvetini sağlamak için batma miktarını ayarlayan bir model öngörülü kontrolör geliştirilmiştir. Model öngörülü kontrolör farklı referanslar altında çalıştırılmış ve elde edilen proses cevabı referansları oldukça yakından kararlı bir şekilde yakalamıştır.

Nowadays, sheet metal forming process is used in almost every area especially in the automotive industry. The defects such as wrinkles, fractures and springback are common failures that usually occur on the sheets during sheet metal forming process. Such failures are caused by the use of an unwanted and uncontrolled flow rate of the sheet material. A number of techniques generally are used to control of the flow rate of the metal sheet: regulating the blank holder force and reducing the friction between the die and metal sheet surfaces. However, these techniques can only be used to regulate the overall flow rate of the whole metal sheet. A controllable restraining force caused by adjusting the penetration of drawbeads, which are regulated the flow rate at certain parts of the sheet, can improve the formability.In this study, mathematical model was developed to predict drawbead restraining force. Drawbead restraining force depends on material properties, sheet thickness and penetration of the drawbead can be calculated with model. Comparison of the results of mathematical model with the corresponding experimental results shows that the predictions of drawbead restraining force in excellent agreement with experimental data in the literature.Furthermore, model predictive controller regulated penetration of drawbead to obtain reference of drawbead restraining force was developed. Model predictive controller was run with given different references and obtained process response closed to reference in a stable manner.