İçmesuyu şebekelerindeki fiziksel kayıpları önlemeye yönelik Diyarbakır için örnek bir model geliştirilmesi

Abstract

Tatlı suların varlığını tehdit eden büyük faktörlerden biri küresel iklim değişikliği diğeri ise dünya nüfusunun hızla artmasıdır. Diğer taraftan, yeryüzüne sular mekânsal ve zamansal olarak homojen dağılmamaktadır. Bu yüzden tatlı su kaynakları gün geçtikçe daha yetersiz hale gelmektedir. Yeryüzüne inen tatlı su kaynaklarını artırmak veya dağılımını homojen hale getirmek doğal yollarla mümkün olmadığına göre insanlık ya tuzlu sulardan içilebilir su elde etmek gibi sentetik (yapay) yollarla su miktarını artırmak ya da eldeki suyu en verimli ve adil şekilde dağıtarak kullanmak zorundadır. Yapay yollarla içilebilir su elde etmek yüksek maliyetli bir teknoloji gerektirmektedir. Ancak gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkeler henüz bu tür bir teknolojiye sahip değildir. Oysa su stresi veya kıtlığının yaşandığı birçok ülke gelişmemiş veya gelişmekte olan ülkeler sınıfındandır. Diğer taraftan suyun ticari bir meta haline gelmesi de suyun adil bir şekilde insanlar arasında dağıtımını güçleştirmektedir. Dolayısıyla tatlı su kaynaklarını her zaman yetecek kadar artırmak ve olanı adil bir şekilde dağıtmak mümkün görülmemektedir. Mevcut su kaynaklarını korumak ve en iyi şekilde yönetmek günümüzde tek çare olarak görülmektedir. Bunun en büyük avantajı her ülkenin her zaman bunu düşük teknoloji ve düşük bir maliyetle yapabilmesidir. Bu nedenle bu yaklaşımları öneren çalışmalara günümüzde çok ihtiyaç vardır. Bu duyarlılık ile bu çalışmada izole edilmiş şehir içi su dağıtım şebekesinde kayıp ve kaçakların tespiti ve bunların giderilmesi rapor edilmiştir. Bu çalışmada fiziki kayıpları minimuma indirmek için bilgi teknolojileri kullanılarak, fiziki kayıplar, kaçınılmaz fiziki kayıplara kadar indirilmiştir. Çalışma alanı olarak Diyarbakır şehir merkezi seçilmiş olup yapılan operasyonlardan sonra daha önce 44 olan izole edilmiş bölgedeki altyapı kaçak endeksi (AKE) katsayısı bire indirilmiştir. Anahtar kelimeler: Coğrafi bilgi sistemleri, abone bilgi sistemleri, SCADA, su kayıpları, gece akımı analizleri, ölçüm bölgesi.

Main factors that are threatening the potable water quantity are global climate change and increase in the world population. On the other hand, water is not distributed equally in location and time dimensions. Potable water amount is getting decreased deficient day by day. Increasing the potable water amount by natural ways is not possible and distributing equally among the nations as well. Desalination of the sea water is a synthetic solution, but it is an expensive way and not all of the countries can use it. Countries feeling the stress of insufficient water or drought are mostly undeveloped ones. On the other hand, water is becoming a commercial property, which makes impossible of equal distribution. The optimum solution is to improve the efficiency of existing water usage, controlling the existing sources, decreasing the water losses. One of the advantage of this solution is it can be applied to any country/city. Furthermore, it is cheaper and does not need expensive technologies. There are limited published studies on the subject therefore, such studies are still needed. In this study determination of water losses and illegal usage in an isolated water distribution network is examined in details. The study area is Diyarbakir city center. The infrastructure leakage index (ILI) at the end of the operations is decreased to 1, which initially were 44. Keywords: Geographical information systems, costumer information system, SCADA, water losses, night flow analysis, DMA.