İlköğretim okullarında örgütsel ayrımcılık ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerine etkisi

Abstract

Bu araştırmada ilköğretim okullarında görevli öğretmenlerin görüşlerine dayanarak yöneticilerin uyguladığı örgütsel ayrımcılık düzeyleri; cinsiyet, istihdam türü ve siyasi görüş boyutlarına göre belirlenmiş ve bu faktörün öğretmen tükenmişliğine etkisi incelenmiştir. Araştırmanın evrenini, 2010?2011 eğitim-öğretim yılında Sultangazi ilçesindeki ilköğretim okullarında görev yapan 1325 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise evrenden random olarak 302 öğretmen seçilerek belirlenmiştir. Araştırma, karşılaştırmalı ilişkisel tarama türünde olup önce ilgili literatür taranmış, ardından uygulanan ayrımcılık düzeyini ölçmek için araştırmacı tarafından Örgütsel Ayrımcılık Ölçeği hazırlanarak geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Tükenmişlikle ilgili veriler önceden geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmış olan ?Maslach Tükenmişlik? ölçeği ile toplanmıştır. 5'li Likert tipi ölçek kullanılmıştır. Kullanılan ölçme araçlarıyla elde edilen verilerin çözümlenmesinde SPSS 15.0 istatistik programı kullanılmıştır. İlköğretim öğretmenlerinin, okul yöneticilerinin örgütsel ayrımcılık uygulama düzeylerine yönelik algıları ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler Pearson Momentler Çarpımı Korelasyonu, öğretmenlerin, okul yöneticilerinin örgütsel ayrımcılık uygulama düzeylerine yönelik algıları ile tükenmişlik düzeylerinin; cinsiyet, medeni durum, branş açısından anlamlı bir farklılık sergileyip sergilemediğini belirlemek için ?t testi? kullanılmıştır. Öğretmenlerin, okul yöneticilerinin örgütsel ayrımcılık uygulama düzeylerine yönelik algıları ile tükenmişlik düzeylerinin; yaş, eğitim durumu ve istihdam türü değişkenleri açısından anlamlı bir farklılık sergileyip sergilemediğini belirlemek amacıyla ise ANOVA kullanılmıştır. İlköğretim öğretmenlerinin, yöneticilerinin örgütsel ayrımcılık uygulama düzeylerine yönelik algıları incelendiğinde ayrımcılığın üç alt boyutuna ve toplam ayrımcılık uygulanma düzeyine ilişkin görüşlerinin kararsız olduğu, tükenmişlik düzeylerine ilişkin bulgulara bakıldığında ise Duygusal Tükenme ve Duyarsızlaşma boyutlarında orta, Kişisel Başarı boyutunda ise yüksek düzeyde tükenmişlik yaşadıkları görülmektedir. İlköğretim okullarında örgütsel ayrımcılık uygulanma düzeyi ile öğretmenlerin tükenmişlikleri arasında anlamlı ilişkiye rastlanmaktadır. İstihdam türü, cinsiyet, siyasi görüş ve üç boyutta toplam ayrımcılığın uygulanma seviyesinin artması öğretmenlerde duygusal tükenme ve duyarsızlaşmayı arttırdığı saptanılmıştır. Cinsiyet ve siyasi görüş boyutlarının artmasıyla ise öğretmenlerin kişisel başarılarına ilişkin algıları düşmektedir.Anahtar Kelimeler: Örgütsel Ayrımcılık, Tükenmi?lik, Yönetici, Öğretmen, ?lköğretim Okulu.

In this research the discrimination levels of the administrators in terms of gender, sort of employment, political opinion and effect of this factor to the burnout of the teachers has been analyzed according to the views of the teachers working in primary schools.The population of the research comprised 1325 teachers working in primary schools in Sultangazi district. The sample of the research is identified among the teachers working primary schools in Sultangazi district randomly and definite number is 302.The research is comparative relationship survey type. First literature is analyzed. Then in order to identify the discrimination level experienced by teachers, a scale called Organizational Discrimination Scale was developed by the researcher, and validity and reliability of the scale are done later. Data about the burnout of the teachers are gathered with Maslach Burnout Inventory which validity and reliability works done previously. 5 point Likert type was used in the scales. In order to analyze the data gathered, SPSS 15.0 statistical package has been used. Pearson Product-Moment Correlation is used to identify the correlation between primary school teachers? views about organizational discrimination levels of the administrators and the burnout levels of the teachers. T-Test is used in order to specify the views of the primary school teachers about organizational discrimination and burnout level show a definite difference or not in terms of gender, marital status, branch. ANOVA is used in order to specify the views of the primary school teachers about organizational discrimination and burnout level show a significant difference in terms of age, educational status, sort of employment.When the views of the primary school teachers about their administrators? organizational discrimination level are examined, the result is primary school teachers haven?t got any information about the sub-dimensions of organizational discrimination and total discrimination. When burnout level points are examined, the result is moderate in emotional exhaustion and burnout, and the result is high level in personal accomplishment. It is totally analyzed that the sort of employment is positive between emotional exhaustion and depersonalization, unrelated in personal accomplishment. It is analyzed that correlation is positive in terms of gender discrimination, emotional exhaustion and depersonalization and it is negative in terms of personal accomplishment. In terms of political discrimination it is positive between emotional exhaustion and depersonalization and it is negative in personal achievement. When the total discrimination point is evaluated it is clear that there is positive correlation in emotional exhaustion and depersonalization and negative correlation in personal achievement.Keywords: Organizational Discrimination, Burnout, Administrator, Teacher, Primary school.