Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sınıf içi ders işleme sürecindeki soru sorma becerileri : Bir durum çalışması

Abstract

Bu araştırmada, sosyal bilgiler öğretmenlerinin sınıf içi ders işleme süreçlerindeki soru sorma davranışlarını, soru sorma tekniklerini (bekleme süresi, geri dönüt vb.), sorulan soruların düzeylerini ve dersin farklı aşamalarında (derse hazırlık, öğrenme-öğretme süreci, dersin sonu) sorulan soruların miktarını incelemek ve örneklerle betimleyerek yorumlamak amaçlanmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması niteliğindeki araştırmanın çalışma grubunu, Sakarya ili sınırları içerisinde görev yapan biri pilot çalışma olmak üzere beş sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmuştur. Dördü devlet okulunda bir tanesi de özel okulda çalışmakta olan 3 erkek 2 kadın öğretmenle yürütülen araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen "Gözlem Formu","Görüşme Formu" ve "video kayıtları" kullanılmıştır. Araştırmanın veri setini; dört sosyal bilgiler öğretmeninin kamera ile kayıt altına alınan toplam 32 saati ve öğretmenlerle yapılan ses kaydı alınan on beşer dakikalık görüşme kayıtları oluşturmaktadır. Gözlemlenen 32 ders saati ve öğretmenlerle yapılan görüşmeler yazıya geçirilmiş ve betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre sosyal bilgiler öğretmenlerinin merak uyandırıcı sorular sorduğu, bu soruların kazanımlara yönelik olduğu, soruların açık ve net bir dille sorulduğu ve gerektiğinde tekrar edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenler öğrencilerin kendilerine soru sormasına izin vermiş ve sorulan soruları uygun biçimde cevaplamıştır. İzlenen derslerde üst düzey düşünme becerilerini geliştirici soruların sorulduğu, öğrencilerin yaratıcılığını geliştirici nitelikte soruların sınırlı, öğrencilerin problem çözme becerisini geliştirici nitelikte soruları çok az kullanıldığı, öğrencileri işbirliği ve grup çalışmalarına teşvik edecek türde soruların ise hiç sorulmadığı tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan öğretmenler genel olarak bekleme süresine dikkat etmişler ve cevaplar karşısında pekiştirme, geçiş soruları, ipuçları verme gibi teknikler kullanmışlardır. Azarlama, kaşlarını çatma gibi olumsuz tepkiler gözlemlenmemiştir. Sosyal bilgiler öğretmenlerinin en çok alt düzeyde nitelendirilebilecek basit hatırlama ve bellek sorusu ile yakınsak sorular yani kabul edilebilir tek cevabı olan türde sorular sorduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenler öğrencilere değerlendirme soruları da yöneltmiştir ancak ıraksak soruların az, işleyişle ilgili soruların ise hiç sorulmadığı tespit edilmiştir. Öğretmenler en fazla soruyu öğrenme-öğretme süreçleri esnasında sormuş derslerin giriş bölümünde az soru sorulmuş sonuç bölümlerinde ise soru sorma davranışı gözlemlenmemiştir. Anahtar Kelimeler: Sosyal Bilgiler, Öğretmen, Soru Sorma Becerileri, Soru Sorma Teknikleri, Soru Sorma Davranışları

This study investigates social studies teacher's questioning behaviors in the during class hours, questioning techniques (the wait time, the feedback etc..), the level of questions asked and the amount of questions asked at different stages of the lesson (introduction to the course, teaching-learning process, end of the course ) and describe these with examples. One of the qualitative research techniques, case study group, is applied on 5 social study teachers who work in the province of Sakarya, including one pilot study. The research is conducted with 3 male 2 female teachers, four of them work at a public school and one at a private school. Observation Form", "Interview Form" and "video recordings" are used as data collection instrument developed by the researcher. Research data consist of four social studies teachers' a total 32 hours of recording with the camera and fifteen-minute audio recording interview with the teachers. Observed 32 lessons and interviews with teachers put into writing and were analyzed with descriptive analysis. The results of the study show that social studies teacher asks intriguing questions, these questions are intented to the acquisition, the questions are asked in clear and unambiguous language and if necessary they are repeated. Teachers let students to ask them questions and answered the questions appropriately. In monitored courses, it is stated that higher-level thinking skills improving questions were asked, students' creativity improving questions were limited, the students' problem-solving skills improving questions were used very little and questions that encourage students to co-operation and group work weren't asked at all. The teachers "who participated in the study" generally paid attention to wait-time and they used some techniques such as consolidation as a reply, transition questions and giving tips. Negative reactions such as scolding, frowning weren't observed. It is concluded that Social studies teachers mostly ask questions that could be described as lower level questions such as simple recall and memory questions and convergent questions (that have only one acceptable answer). Teachers asked to students some evaluation questions that involve an idea, fewer divergent questions but they didn't ask any questions about the treatment. Teachers asked most questions during the teaching-learning process, they asked few questions in the introduction part of the courses and in the end of the courses questioning behaviors weren't observed. Keywords: Social Studies, Teacher, Questioning Skills, Questioning Techniques, Questioning Behaviors