Türkiye ve İran’daki vatandaşlık eğitiminin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi

Abstract

Eğitim sistemlerinin temel amaçlarından biri öğrencilerin toplumsal hayata hazırlanıp, kalıcı öğrenmeleri ile topluma ait hissetmelerinin sağlanmasıdır. Bu amaç doğrultusunda vatandaşlık eğitimi kültürel ve ahlâki değerleri de kapsayarak öğrencilerde vatandaşlık bilinci oluşturmayı hedefler. Vatandaşlık eğitiminin formel olan vatandaşlık bilgisi boyutu her ne kadar sosyal bilgiler dersinin bünyesinde yer alsa da informel boyutunun tüm disiplinler için göz önünde bulundurulması gerekir. Bu araştırma farklı branşlardan öğretmenlerin vatandaşlık eğitimi ile ilgili görüşelerinin ortaya konulması amacıyla yapılmıştır. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji yani olgubilim desenine uygun olarak yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu; amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum örnekleme yöntemiyle seçilen 10 Türk ve 10 İranlı branş öğretmeni oluşturmaktadır. Veri toplamak için araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak görüşmeler yapılmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz, içerik analizi ve söylem analizi ile değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda; Türk ve İranlı farklı branş öğretmenlerinin vatandaş, iyi vatandaş, ideâl vatandaş, etkin vatandaş, pasif vatandaş, demokratik vatandaş ve vatandaşlık eğitimi kavramlarının tanımlarına ilişkin görüşleri birbirinine çok yakındır. Türk ve İranlı farklı branş öğretmenleri vatandaşlık eğitiminin bireysel boyutuna ilişkin olarak öğrenci için gerekli olduğu, toplumsal boyutuna ilişkin olarak ise toplumsal kabul ve uzlaşının sağlanması açısından önemli olduğu konusunda ortak düşüncelere sahiptirler. Türk ve İranlı farklı branş öğretmenleri ülkelerinde verilen vatandaşlık eğitiminin uygulamaya dönük eksiklikler barındırdığını düşünmektedirler. Kendi öğrencilik hayatlarında almış oldukları vatandaşlık eğitimi hakkında ise Türk öğretmenlerin görüşleri ağırlıklı olarak olumsuz iken, İranlı öğretmenler ise din ve ahlâk odaklı eğitime vurgu yapmışlardır. Türk ve İranlı farklı branş öğretmenlerinin vatandaşlık eğitiminde kendilerini sorumlu hissettikleri ya da işlevsel gördükleri noktalara dair görüşlerinde Türk öğretmenler tarafından kültürel değerler ön plana çıkarılırken, İranlı öğretmenler ahlâki değerleri ön plana çıkarmışlardır. Türk ve İranlı farklı branş öğretmenlerinin vatandaşlık eğitimine yardımcı olacak kurumlara dair görüşleri birbirine oldukça yakındır. İki ülke öğretmenlerinin görüşleri resmi kurumlar, aile, yakın çevre gibi yaıtların etrafında toplanmaktadır. Ayrıca vatandaşlık eğitiminde kullanılabilecek yöntem, teknik ve uygulamalara dair sınıf içi ve sınıf dışı etkinlikler yanıtları iki ülke öğretmenleri tarafından da belirtilmiştir. Türk ve İranlı farklı branş öğretmenlerinin vatandaşlık eğitiminin tarihsel süreç içerisinde değişim gösterdiği noktalara dair verdiği cevaplar olaylar bazında aynı olmasa da olayların kaynakları bakımından benzerlikler göstermektedir. İki ülke öğretmenleri genel olarak siyasi rejimlerin değişim gösterdikleri olayları yanıt olarak vermişlerdir. Türk ve İranlı farklı branş öğretmenleri vatandaşlık eğitimini küresel sorunların çözümü için etkili bulduklarını ifade etmektedirler. Türk branş öğretmenleri vatandaşlık bilinci oluşturmada etkili olarak aile faktörünü öne çıkarırken, İranlı öğretmenler eğitim faktörünü öne çıkarmaktadırlar. Ayrıca Türk öğretmenler vatandaşlık bilinci oluşturmada vatandaşlık eğitimini etkisiz görürken, İranlı öğretmenler ise vatandaşlık eğitimlerine oldukça güvenmektedirler. Türk ve İranlı farklı branş öğretmenleri ülkelerinde verilen vatandaşlık eğitimine dair ortak sorunların yanında ülkelerine özgü sorunları da dile getirmişlerdir. Türk öğretmenler siyaset, ideoloji, özgür düşünce kavramlarını öne çıkarırken, İranlı öğretmenler vatandaşlık eğitimini formel olarak içerdiği sorunlara ilişkin yanıtlar vermişlerdir. İki ülke öğretmenleri de belirttikleri sorunların çözümüne dair önerilerde bulunmuşlardır.

One of the main objectives of the education systems is to ensure students to prepare for social life and to feel that they are part of the society. In line with this objective, citizenship education aims to compose citizenship consciousness while comprising cultural and ethical values. Although formal citizenship knowledge aspect of citizenship education is within the scope of social studies course, the informal aspect has to be considered for all disciplines. This research was conducted to put forth the views of different branch teachers about citizenship education. The research was conducted in accordance with the pattern of phenomology methods which is one the of qualitative research methods. Study group of this research is composed of 10 Turkish and 10 Iranian teachers selected by maximum variation sampling method, which is one of the purposive sampling methods. Interviews were done by using semi-structured interview form developed by researchers. Acquired data were evaluated with descriptive analysis, content analysis and discourse analysis. As a result of this research; Opinions of Turkish and Iranian teachers of different subject areas regarding the definitions of notions like citizen, good citizen, ideal citizen, active citizen, pasive citizen, democrative citizen and citizenship education are quite similar. Turkish and Iranian teachers have similar opinions on the fact that citizenship education is necessary for the individual aspect, and with regard to its social aspect, it is important to ensure social acceptance and reconcilation. Turkish and Iranian teachers of different subject areas hold the view that citizenship education in their countries have some practial deficiencies. Regarding their own citizenship education experience during their pupilage, Turkish teachers hold mostly negative opinions, whereas Iranian teachers stressed on religion and etchics- oriented education. Regarding the views of Turkish and Iranian teachers of different subject areas on subjects that they feel responsible and functional on citizenship education, Turkish teachers featured cultural values whereas Iranian teachers featured moral values. Opinions of Turkish and Iranian teachers of different subject areas on instutions assistingcitizenship education are quite similar. Teachers from these two countries highlighted answers like official institutions, family or inner circle. Moreover, in-class and out-of-class activities with regard to methods, techniques and practices that may be used for citizenship education were indicated by teachers by both countries. Althought the answers of Turkish and Iranian teachers of different subject areas to pointsthat citizenship education have changed through the historical process are not the same on the basis of events however, they are similar in terms of the reasons behind these events. Answers of teachers from both countries are mostly about events that coincide with regime changes. Turkish and Iranian teachers of different subject areas state that they find citizenship education effective for solving global problems. While Turkish subject teachers deem family factor effective regarding composing citizenship consciousness, Iranian teachers stress on education factor. Moreover, while Turkish teachers deem citizenship education ineffective to compose citizenship consciousness, Iranian teachers rely on their citizenship education. Turkish and Iranian teachers of different subject areas also mentioned some idiocratic problems besides common problems regarding citizenship education in their country. While Turkish teachers highlighted notions like politics, ideology and free thought, Iranian teachers answers were regarding formal problems of citizenship education. Teachers from both countries made suggestions about solutions for the problems that they mentioned.