Okul dışı etkinlik temelli değerler eğitimi programının öğrencilerin etkin vatandaşlık değerlerine etkisi

Abstract

Bu araştırma, ortaokul altıncı sınıf öğrencilerine yönelik araştırmacı tarafından Okul Dışı Etkinlik Temelli Değerler Eğitimi programının etkin vatandaşlık değerlerine olan etkisinin araştırılması amacıyla gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Okul Dışı Etkinlik Temelli Değerler Eğitim Programı öğrenci, öğretmen ve velilerin uygulama sürecine ilişkin görüşleri bağlamında incelenmiştir. Araştırmada nicel ve nitel veri toplama yöntemlerinin birlikte kullanıldığı karma desen tekniklerinden açımlayıcı sıralı karma desen kullanılmıştır. Araştırmanın nicel çalışma grubunu, 2017-2018 öğretim yılında Bursa ili İnegöl ilçesindeki iki devlet okulunda öğrenim gören altıncı sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Nitel çalışma grubunu ise deney grubu öğrencileri, deney grubu öğrencilerinin velileri ve deneysel çalışmanın yapıldığı okuldaki görevli öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın ilk kısmını nicel çalışmalar oluşturmuştur. Araştırmada deney gurubu olarak belirlen A okulunda öğrenim gören 18 ve kontrol grubu olarak belirlenen B okulunda öğrenim gören 20 olmak üzere toplam 38 öğrenci yer almıştır. Araştırmanın ikinci kısmını oluşturan nicel çalışmalar için ise 16 öğrenci, 17 veli ve 6 öğretmen araştırma grubunda yer almıştır. Araştırmanın hazırlık süreçlerinde farklı çalışma grupları ile araştırmanın amacı bağlamında Okul Dışı Etkinlik Temelli Değerler Eğitimi Programı hazırlanmış ve Etkin Vatandaşlık Değerleri Ölçeğine yönelik geliştirme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Deney grubunda yer alan 18 öğrenciye haftada 3 gün, her defesında en az iki ders saati olmak üzere toplam 144 oturumdan oluşan Okul Dışı Etkinlik Temelli Değerler Eğitimi Programı (ODETDEP) uygulanmıştır. Ayrıca deney grubu velileriyle birlikte 12 oturumdan oluşan değerler eğitimi çalışmaları yapılmıştır. Bununla birlikte deney grubu velilerin dahil olduğu sosyal medya üzerinden iletişim ağı kurulmuştur. Bu grup üzerinden evde öğrencileri ile yapılması istenen etkinlikler paylaşılmıştır. Yine velilere gözlem formları ve not defterleri dağıtılarak çocuklarını gözlemlemeleri istenmiştir. Kontrol grubunda ise her hangi bir işlem yapılmamıştır. Araştırmanın nicel boyutuna ilişkin veriler araştırmacı tarafından geliştirilen Etkin Vatandaşlık Değerler Ölçeği ve ölçeğin altı alt boyutuna ait alt ölçeklerle (Adil Olma Değer Ölçeği, Doğruluk-Dürüstlük Değer Ölçeği, Sorumluluk Değer Ölçeği, Yardımseverlik Değer Ölçeği, Sevgi Değer Ölçeği, Saygı Değer Ölçeği) birlikte Çalışkan ve Sağlam (2012) tarafından geliştirilen Hoşgörü Eğilim Ölçeği aracılığıyla toplanmıştır. Nitel boyuta ilişkin veriler ise araştırmacı tarafından geliştirilen öğrenci, öğretmen ve velilere yönelik olarak hazırlanmış olan yarı yapılandırılmış görüşme formları aracılığıyla toplanmıştır. Toplanan nicel veriler araştırmanın alt problemleri bağlamında t-testi, Shapiro-Wilk Normal Dağılım Testi, Anova, Wilk's Lamda Bonferroni Testi gibi istatitiksel işlemlere tabi tutulmuş nitel veriler ise betimsel ve içerik analiziyle çözümlenmiştir Araştırmanın nicel boyutuna yönelik olarak yapılan istatistiksel işlemler sonucunda, uygulanan değerler eğitimi programının öğrencilerin sevgi, saygı, sorumluluk, adil olma, yardımseverlik ve doğruluk/dürüstlük değer alt boyutları ile birlikte toplam etkin vatandaşlık değerleri düzeyleri üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca uygulanan eğitim programının deney grubu öğrencilerinin sahip olduğu hoşgörü değerini de örtük bir şekilde olumlu olarak etkilediği görülmüştür. Araştırmanın nitel boyutuna yönelik olarak yapılan görüşmelere yönelik içerik analizleri sonucunda görüşme yapılan öğrencilerin, öğretmenlerin ve velilerinin her birisi uygulanan programın verimli olduğunu belirtmişlerdir. Deney grubunda yer alan öğrencilerle yapılan görüşmeler sonrasında öğrencilerin uygulanan eğitimi faydalı olarak değerlendirdikleri ve okullarda bu tür eğitimlerin verilmesi gerektiğini düşündükleri sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca eğitim süresince farklı etkinliklerden etkilendikleri, uygulanan etkinliklerin öğrencilerin farklı yönlerine hitap ettiği, yürütülen çalışmaların öğrenciler üzerinde bilişsel, duyuşsal ve davranışsal boyutta etkili olduğu elde edilen sonuçlar arasındadır. Bununla birlikte veliler; uygulanan değerler eğitimi programının faydalı olduğunu, bu tür eğitim programlarının gerekli olduğunu, değerler eğitimi sürecinde okul aile işbirliğinin önemine inandıklarını, öğrencilerin davranışlarında olumlu yönde değişimler gözlemlediklerini, öğrencilerin akademik başarılarının artırdığını, uygulanan programın velilerle birlikte yürütülmesinin öğrenci-veli iletişimine olumlu etki ettiğini, uygulanan eğitimlerin kendileri üzerlerinde de etkili olduğunu belirtmişlerdir. Öğretmenler de değerler eğitiminin gerekliliğine inandıklarını, uygulanan değerler eğitimi programının faydalı olduğunu düşündüklerini, uygulamalı değerler eğitimi çalışmalarının diğer okullarda da uygulanması gerektiğini, bu tür eğitimlerin öğrenciler üzerinde kalıcı etkilerinin olacağını ifade etmişlerdir. Ayrıca öğretmenlerin değerlere çoğunlukla ders içinde değindikleri, değerlerin okullarda değerler eğitimi etkinlikleri sürecinde öğretmenlerin inisiyatifine göre şekillendiğine inandıkları, değerler eğitimi için öğretmen ve velilerin birlikte hareket etmesinin olumlu bir durum olduğunu düşündükleri yapılan görüşmelerden elde edilen arasındadır. Anahtar Kelimeler: Değerler eğitimi, sosyal bilgiler eğitimi, vatandaşlık eğitimi, etkin vatandaşlık, okul dışı etkinlik temelli değerler eğitimi, etkin vatandaşlık değerleri ölçeği

This study has been carried out by the researcher intended for sixth grade students at secondary schools in order to research the effect of Outdoor Activity Based Values Education on effective citizenship values. In addition, the Outdoor Activity Based Values Education Program has been examined in the context of the views of students, teachers and parents about the practice process. In the research mixed method has been used in which quantitive and qualitative data collecting methods used together. The quantitative study group of the research consists of sixth graders attending two state schools in 2017-2018 academic year in Inegöl district of Bursa province. Whereas, the qualitative study group consists of the experimental group students, the parents of the experimental group students and the teachers who work at the school where the study was conducted. The quantative studies formed the first part of the research. 38 students took part in the study at total, 18 of whom were in school A and were determined as the experimental group and 20 of them were in school B which was designated as the control group. As for the second part of the study, which constitues the quantitative studies; 16 students, 17 parents and 6 teachers participated in the research group. Throughout the preparation process of the research, an Outdoor Activity Based Values Education Program was prepared with different working groups in context with the aim of the study and improvement studies were conducted aimed at the Effective Citizenship Values Scale. The Outdoor Activity-Based Values Education Program (ODETDEP), which was consisted of 144 sessions, three days a week and at least two lessons each time, has been put into practice with the 18 students in the experimental group. Moreover, values training activities, consisting of 12 sessions, have been practiced with the parents of the experimental group. Besides, a communication network has been established, including the experimental group parents, through social media. Through this group, the activities demanded to be done at home with the students have been shared. Also, by handing out observation forms and notebooks to parents, they have been asked for to observe their children. Yet, no procedure has been persued with the control group. The data related to the quantitative aspects of the study have been gathered through the Tolerance Tendency Scale developed by Çalışkan and Sağlam (2012) and Effective Citizenship Values Scale developed by the researcher himself by employing six subscales (Being-Fair Value Scale, Rightfulness-Honesty Value Scale, Responsibility Value Scale, Charity Value Scale, Affection Value Scale, Respect Value Scale). Whereas, The qualitative data have been gatheredthrough semi-structured interview forms developed by the researcher himself for students, teachers and parents. The gathered quantitative data have been analyzed in context with the sub-context and been applied to statistical practices like t-test Shapiro-Wilk Normal Distribution Test, Anova, Wilk's Lamda Bonferroni Test and the qualitative data have been analyzed with descriptive and content analysis. It has been determined consequently after the statistical studies conducted on the quantitative aspect of the research that the practiced values education programme had a positive effect on the students' levels of affeciton, respect, responsibility, fairness, helpfulness and rightfullnes , honesty value sub-dimensions and total effective citizenship values. Furthermore, it has been observed that the training program implicitly influenced the experimental group students' the value of tolerance in a positive way. The results of the content analysis of the interviews performed regarding the qualitative aspects of the research demonstrate that each of the interviewed students, teachers and parents expressed the efficency of the practiced program. After the interviews with the students in the experimental group, it has been concluded that the students evaluated the training as useful one and supported that such trainings should be given in schools. Besides, ıt is among the results obtained that the students were influenced by different activities during the training, the practiced activities appealed to different aspects of the students, and the studies carried out were effective on the cognitive, affective and behavioral aspects of the students. Along with these, parents state that that the pracitced values education program is beneficial and such educational programmes are necessary and also they believe in the importance of school-family cooperation in the process of values education by which they observe positive changes in students' behaviours. So that the students' academic achievement increases and the practicing of the program with the parents effects the parents-students interaction positively. Therefore they expressed that the performed trainings were also effective on themselves. Teachers also state that they believe in necessity of the values education and the practiced values education program is useful. They express that the applied values education studies should be practiced in other schools, too, so that such kind of trainings will have a permanent positive effect on the students. Among the obtained data from the teachers it is realized that teachers frequently mention the values and they believe that the values traing shapes itself according to the teachers' initiative during the values education activities at schools and it is also expressed that it is a positive thing for teachers and parents to collaborate for the values education programme. Keywords: Value education, social studies education, citizenship education, active citizenship, outdoor activity-based values education, effective citizenship values scale