Kariyer uyumluluğu geliştirme psiko-eğitim programının kariyer kararsızlığı ile başa çıkma üzerindeki etkisi

Abstract

Çalışmada kariyer yapılandırma kuramı temelli Kariyer Uyumluluğu Geliştirme Psiko-eğitim Programı'nın, lise öğrencilerinin kariyer kararsızlığı ile başa çıkmaları üzerindeki etkisini incelemek amaçlanmıştır. Bu kapsamda kariyer kararsızlığı ile başa çıkma ölçeği geliştirilmesi de amaçlanmıştır. Ayrıca araştırmada, lise öğrencilerinin kariyer kararsızlığı ile başa çıkma düzeyleri, kariyer uyum yetenekleri, kariyer ve yetenek gelişimi öz-yetkinlikleri ve demografik özellikleri (cinsiyet, lise türü, algılanan maddi durum, algılanan okul başarısı, kardeş sayısı, anne eğitim düzeyi, baba eğitim düzeyi, anne meslek türü ve baba meslek türü) açısından incelenmiştir. Çalışma üç farklı çalışma grubundan veri toplanarak yapılmıştır. Kariyer Kararsızlığı ile Başa Çıkma Ölçeği, 372 katılımcının yer aldığı, birinci çalışma grubundan toplanan veriler üzerinden geliştirilmiştir. Kariyer kararsızlığı ile başa çıkmanın, kariyer uyum yeteneği, kariyer ve yetenek gelişimi öz-yetkinliği ve demografik değişkenlerle olan ilişkisinin incelendiği ikinci çalışmada, veriler 735 katılımcıdan toplanmıştır. Son olarak Kariyer Uyumluluğu Geliştirme Psiko-eğitim Programı'nın etkililiğinin incelendiği, üçüncü çalışma grubunda ise 106 katılımcı yer almıştır. Kariyer kararsızlığı ile başa çıkma değişkeni ile ilgili veriler, Kariyer Kararsızlığı ile Başa Çıkma Ölçeği, kariyer uyum yeteneği değişkeni ile ilgili veriler Kariyer Uyum Yetenekleri Ölçeği (Büyükgöze-Kavas, 2014), kariyer ve yetenek gelişimi öz-yetkinliği ile ilgili veriler Kariyer ve Yetenek Gelişimi Özyeterliği Ölçeği (Turan, 2013) ile toplanmıştır. Demografik özelliklere ilişkin verileri toplamak için ise Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Çalışmada toplanan verilerin çözümlenmesi bilgisayar ortamında gerçekleştirilmiştir. Kariyer ve yetenek gelişimi öz-yetkinliği ve kariyer kararsızlığı ile başa çıkma arasındaki ilişkide, kariyer uyum yeteneğinin aracılık etkisi yapısal eşitlik modeli ile incelenmiştir. Verilerin analizi sırasında, betimleyici istatistiklerin yanı sıra, kardeş sayısına, anne eğitim durumuna, baba eğitim durumuna, anne meslek türüne, baba meslek türüne göre kontrol odaklı başa çıkma düzeyinin farklılaşıp farklılaşmadığı Tek Yönlü Varyans analizi ile algılanan maddi durum ve algılanan okul başarısına göre kontrol odaklı başa çıkmanın farklılaşıp farklılaşmadığı ise Welch testi ile incelenmiştir. Algılanan maddi duruma, kardeş sayısına, anne eğitim durumuna, baba eğitim durumuna, anne meslek türüne göre kaçınma odaklı başa çıkma düzeyinin farklılaşıp farklılaşmadığı Tek Yönlü Varyans analizi ile algılanan okul başarısı ve baba meslek türüne göre kaçınma odaklı başa çıkmanın farklılaşıp farklılaşmadığı ise Welch testi ile incelenmiştir. Ayrıca cinsiyet, lise türü değişkenleri açısından, kontrol odaklı başa çıkma ve kaçınma odaklı başa çıkma düzeylerinin farklılaşıp farklılaşmadığını incelemek için T-testi kullanılmıştır. Etki büyüklüğünün belirlenmesi için de Eta Squared (µ²) değerleri dikkate alınmıştır. Deneysel işlemin ölçümlerinden elde edilen verilerin analizinde, tekrarlı ölçümler için iki faktörlü varyans analizi (ANOVA) tekniği kullanılmıştır. Deneysel işlemin ölçümleri arasındaki farkılıkların tespiti için ise Bonferroni testi kullanılmıştır. Yapısal eşitlik modeli sonucunda kariyer ve yetenek gelişimi öz-yetkinliği ve kariyer kararsızlığı ile başa çıkma arasındaki ilişkide, kariyer uyum yeteneğinin aracılık etkisi olduğu bulunmuştur. Araştırma sonucunda, kızların erkeklerden, anadolu lisesi öğrencilerinin de meslek lisesi öğrencilerinden daha yüksek kontrol odaklı başa çıkma, daha düşük kaçınma odaklı başa çıkma düzeyine sahip oldukları bulunmuştur. Ayrıca algılanan maddi duruma, algılanan okul başarısına, baba eğitim düzeyine ve baba meslek türüne göre kontrol odaklı başa çıkmanın farklılaştığı tespit edilmiştir. Araştırma kapsamında, Kariyer Uyumluluğu Geliştirme Psiko-eğitim Programının, lise öğrencilerinin kariyer uyum yeteneklerini ve kariyer kararsızlığı ile başa çıkmalarını anlamlı bir biçimde etkilediği ve bu etkinin 4 ay sonra gerçekleştirilen izleme testi sonucunda kalıcılığını sürdürdüğü bulunmuştur.

The purpose of this study is to investigate the effects of career construction theory oriented Career Adaptability Training Psycho-educational Program on coping with career indecision in high school students. It is also aimed at developing a scale for coping with career indecision. During the research period, high school students' coping with career indecision were examined in terms of career adaptability, career and talent development self-efficacy, and demographic characteristics (gender, type of high school, perceived level of financial status, perceived level of success in school, number of siblings, mother's education level and profession and father's education level and profession). Study is conducted by collecting data from three different study groups. The Coping with Career Indecision Scale was then developed using data from the first study group, comprised of 372 participants. In the study of the relationship between coping with career indecision and career adaptability, career and talent development self-efficacy, demographic characteristics, data was collected from the second study group, composed of 735 participants. Finally, 106 participants in the third study group took part in the experimental study to test of the effectiveness of the Career Adaptability Training Psycho-education Program. Coping with career indecision variable was assessed using the Coping with Career Indecision Scale; data related to career adaptability variable was collected through the Career Adapt-Abilities Scale (Savickas & Porfeli, 2012); and data related to career and talent development self-efficacy variable was assessed by using Career and Talent Development Self-Efficacy Scale (Yuen, Gysberg, Chan, Lau, & Shea, 2010). Demographic characteristics were assessed using The Personal Information Questionnaire. Statistical analyses of the data collected through the assessment tools were conducted by computer. The mediating effect of career adaptability in the relationship between career and talent development self-efficacy and coping with career indecision was examined by structural equation model. During the data analyses, in addition to descriptive statistics, One-Way Analysis of Variance was conducted during data analysis to determine whether control-oriented coping differed according to number of siblings, mother's education level and profession, and father's education level and profession. Welch test was conducted to determine whether control-oriented coping differed according to perceived level of financial status and perceived level of success in school. One-Way Analysis of Variance was also conducted to determine whether avoidance-oriented coping differed according to perceived level of financial status, number of siblings, mother's education level and profession, and father's education level. Likewise, Welch test was conducted to determine whether avoidance-oriented coping differed according to perceived level of success in school and father's profession. Moreover, T-test was used to determine whether control-oriented coping and avoidance-oriented coping differed significantly in terms of gender and type of high school. Effect size was determined by Eta Squared (µ²) values. For experimental process data analysis, repeated measures two-way ANOVA test was conducted. The Bonferroni test was used to determine the differences between experimental process' measures. The structural equation model revealed that career adaptability has a mediating effect in the relationship between career and talent development self-efficacy and coping with career indecision. This research also found that girls have higher control-oriented coping and lower avoidance-oriented coping than boys; anatolian high school students have higher control-oriented coping and lower avoidance-oriented coping than vocational high school students. Furthermore, the results indicated that control-oriented coping differed according to perceived level of financial status, perceived level of success in school, and father's education level and profession. It was also found that the Career Adaptability Training Psycho-educational Program has a significant effect on career adaptability and coping with career indecision in high-school students; the same effect was found for the follow-up measures performed four months later.