Lise rehber öğretmenlerine yönelik tüm okul yaklaşımına dayalı sanal zorba farkındalığı ve sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini kazandırma programının etkililiği

Abstract

Bu araştımanın amacı, tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri ve sanal zorba farkındalığını kazandırma programının rehber öğretmenler ve öğrenciler üzerindeki etkisini incelemektir. Çalışma grubunu 2017-2018 Eğitim-Öğretim yılı Bolu ilinde çalışan 24 Rehber Öğretmen ile yine Bolu'daki iki Mesleki ve iki Anadolu Lisesi'ne devam eden 675 öğrenci oluşturmuştur. Çalışma verilerinin toplanmasında Rehber Öğretmen boyutunda Öğretmenler için Sanal Zorbalıkla Başa Çıkma Stratejileri Ölçeği (ÖSZBÇSÖ) ile Öğretmenler için Sanal Zorba Farkındalık Ölçeği (ÖSZFÖ), öğrenci boyutunda ise Sanal Zorba Farkındalık Ölçeği (SZFÖ) ile Sanal Zorbalıkla Baş Etme Ölçeği (SZBEÖ) kullanılmıştır. Ayrıca her iki gruba yönelik olarak hazırlanan Kişisel Bilgi Formu ile temel betimsel bilgiler elde edilmiştir. Veriler, istatistik paket programları yardımıyla analiz edilmiştir. Verilerin analizinde ise ölçüm yapılan değişkenlere bağlı olarak temel betimsel testlerin yanında Shapiro-Wilk testi, Kolmogorov-Smirnov testi, Levene testi, t-testi, tekrarlı ölçümler için iki faktörlü varyans analizi (ANOVA) ile ölçümler arası farkları karşılaştırmak amacıyla Bonferroni çoklu karşılaştırma testleri kullanılmıştır. Çalışmanın ilk aşaması olan Rehber öğretmen boyutunda, tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri ve sanal zorba farkındalığını kazandırma programının rehber öğretmenlerin sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri ile sanal zorba farkındalığı üzerindeki etkisi incelenmiştir. 12'si deney ve 12'si kontrol grundaki rehber öğretmenlerden deney grubundaki rehber öğretmenlere dört oturumluk eğitim programı uygulanmıştır. Ancak kontrol grubuna herhangi bir işlem yapılmamıştır. Yapılan analizler sonucunda deney grubundaki rehber öğretmenlerin sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri ile sanal zorba farkındalık puanlarının deneysel işlem sonrasında arttığı ve iki ay sonra yapılan izleme ölçümünde de bu düzeyin korunduğu görülmüştür. Bunun yanında kontrol grubundaki Rehber öğretmenlerin her iki ölçek için de son test ve izleme testi ölçümlerinde istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı bulunmuştur. Çalışmanın diğer grubu olan öğrenciler ise deney ve kontrol grubundaki Rehber öğretmenlerin çalıştıkları okullardan seçilmiştir. Deney okullarında ise tüm okul yaklaşımına dayalı olarak yıllık rehberlik programına sanal zorbalık konusu eklenmiştir. Bu kapsamda öğrenci, öğretmen ve velilere eğitim verilmiştir. Yine öğrencilere yönelik grup rehberliği yapılmış, öğrenci ve velilere yönelik afiş ve broşür çalışmaları yapılmıştır. Kontrol okullarına ise herhangi bir işlem yapılmamıştır. Dönem sonunda deney ve kontol okullarında yapılan son test ölçümleri neticesinde deney grubunun sanal zorbalıkla baş etme ve sanal zorba farkındalık puanlarında anlamlı bir artış olduğu görülmüştür. Kontrol grubunda ise anlamlı bir değişim olmadığı bulunmuştur. Ancak deney grubundaki öğrencilerin sanal zorbalıkla baş etme puanlarında anlamlı bir değişim olmakla birlikte bu değişime ilişkin etki büyüklüğü küçük düzeyde kalmıştır. Anahtar Kelimeler: Sanal zorba farkındalığı, sanal zorbalıkla başa çıkma, rehber öğretmen, tüm okul yaklaşımı.

This research aimed to investigate the effect of the program for bringing coping strategies with cyberbullying and cyberbullying awareness based on the whole-school approach on high school counselors and students. The study group was composed of 24 high school counselors working in Bolu and 675 students attending two Vocational and two Anatolian High Schools in Bolu in the 2017-2018 academic year. Scale of Coping Strategies with Cyberbullying for Teachers (SCSCT) and Cyberbullying Awareness Scale for Teachers (CAST) and the Cyberbullying Awareness Scale (CAS) and Coping With Cyberbullying Scale (CCS) for students were utilized to collect data. Basic descriptive information was obtained with a Personal Information Form prepared for both groups. The data were analyzed with a statistical software package. Along with the basic descriptive tests depending on the variables that were measured, Shapiro-Wilk test, Kolmogorov-Smirnov test, Levene test, t-test, two-factor variance analysis (ANOVA) for repeated measures and Bonferroni post-hoc test to compare the differences between measures were utilized in the data analysis. In the first step of the study which addressed the school counselors, the effect of the whole-school-based program for bringing coping strategies with cyberbullying and cyberbullying awareness on school counselors' coping strategies with cyberbullying and cyberbullying awareness was examined. With 12-individual experimental and 12-individual control groups included in the study, the four-session training program was applied to the school counselors in the experimental group. No procedures were followed in the control group. The analyses concluded that the school counselors had higher scores of coping strategies with cyberbullying and cyberbullying awareness after the experimental procedure, and it was observed in the follow-up measure conducted two months later that the scores remained on the same level. Moreover, no statistically significant difference was found between the control group school counselors' posttest and follow-up test scores of both scales. The participant students were selected from the schools of the school counselors in the experimental and control group. In the experimental schools, the topic of cyberbullying was added to the annual counseling program in accordance with the whole-school approach. Accordingly, students, teachers and parents were provided with training. Group counseling was carried out with the students and poster and leaflet activities was performed for students and parents. No procedures were followed in the control schools. At the end of the term, a significant increase was observed in the experimental group's scores of coping with cyberbullying and cyberbullying awareness in the posttests performed in the experimental and control schools. No significant difference was found in the control group. While there was a significant difference in the experimental group's scores of coping with cyberbullying, the effect size was found to be small. Keywords: Awearness of cyberbullying, coping with cyberbullying, guidance teacher, whole school approach.