Boyun eğici davranışları azaltmaya yönelik bilişsel davranışçı psiko-eğitim programının kişilerarası duyarlılık, öfke ve düşmanlık (hostilite) üzerine etkisi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, araştırmacı tarafından hazırlanmış olan boyun eğici davranışları azaltmaya yönelik bilişsel davranışçı psiko-eğitim programının kişilerarası duyarlılık, öfke ve düşmanlık (hostilite) üzerine etkisinin incelenmesidir. Araştırma; deney ve kontrol gruplu öntest-sontest-izleme testi modeline dayalı bir deneysel çalışmadır. Katılımcılar 2014-2015 öğretim yılında İstanbul Ümraniye Merkez Anadolu Lisesi'nin 12. sınıfında öğrenim gören öğrenciler arasından Boyun Eğici Davranış Ölçeği ve Kısa Semptom Envanteri uygulanarak belirlenmiştir. Psiko-eğitim programına katılma ölçütlerine sahip 24 öğrenci 12 deney (7 kız, 5 erkek), 12 kontrol (7 kız, 5 erkek) grubuna seçkisiz atama yolu ile seçilmiştir. Deney grubuna araştırmacı tarafından hazırlanan 10 oturumluk boyun eğici davranışları azaltmaya yönelik bilişsel davranışçı psiko-eğitim programı uygulanmış, kontrol grubuna ise herhangi bir işlem yapılmamıştır. Gruplar arası farkı belirlemek amacıyla karışık desenler (split-plot) için iki faktörlü ANOVA yöntemi ve farkın kaynağını belirlemek amacıyla da Bonferroni testi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre uygulanan psiko-eğitim programının deney grubunda bulunan katılımcıların boyun eğici davranış, kişilerarası duyarlılık, öfke ve düşmanlık düzeyleri üzerinde anlamlı etkisi olduğu görülmüştür. Bu farklılığın kaynağını belirlemek amacıyla Bonferroni uyumlu çoklu karşılaştırma testinden yararlanılmıştır. Bonferroni uyumlu çoklu karşılaştırma testi ve varyans analizinden alınan sonuçlar bilişsel davranışçı psiko-eğitim programının ergenlerin boyun eğici davranışları, kişilerarası duyarlılık, öfke ve düşmanlığı azaltmada etkili olduğunu ve bu etkinin 60 günlük izleme sonucunda da kalıcılığını koruduğunu ortaya koymuştur. Bu çalışmanın sonuçları bilişsel davranışçı psiko-eğitim programının ergenlerin boyun eğici davranışlarını azaltmada kullanılabileceğini göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Boyun Eğici Davranışlar, Kişilerarası Duyarlılık, Öfke ve Düşmanlık, Psiko-eğitim Programı

The purpose of this study is to examine the impact of the cognitive behavioral psychoeducation program which aims to reduce the submissive behaviours, on the interpersonal sensitivity and the hostility. The research was carried out with high school students studying at 12th class of an Ümraniye Merkez Anadolu high school located in Istanbul during 2014-2015 academic year. Submissive Behaviours Scale and Brief Symptom Inventory were used for selecting the experimental objects. 24 students who met the inclusion criteria were assigned randomly to experimental (n= 12) and control groups (n=12). After the groups were formed, 10-week sessions were started for experiment group. Psychoeducation program, which was based on cognitive behavioural approach, was applied to the experiment group in order to see the decrease of submissive behaviours, whereas any program was not executed for control group. The data were analysed by two-factor ANOVA for mixed designs (Split-Plot). Group differences were investigated by using Bonferroni test. Data provided that students who were under different experimental conditions affected their pre-test, post-test and follow-up test scores differently. To determine the reason of this difference Bonferroni Adjustment multiple comparisons tests were used. The results of Bonferroni adjustment multiple comparisons tests and the variance analysis showed that psychoeducation program is effective for decreasing the submissive behaviours, interpersonal sensitivity and hostility and it was seen that the effect continues to increase as well as being permanent after 2 months. Results of this study showed that cognitive behavioral psychoeducation program can be used to reduce submissive behaviours for adolescents. Keywords: Submissive Behaviours, Interpersonal Sensitivity, Hostility, Psychoeducation Program