Ergenlerin risk alma davranışları ile nargilenin sağlığa etkilerine yönelik algılarının incelenmesi

Abstract

GİRİŞ VE AMAÇ: Ergenler, çocukluktan erişkinliğe geçiş sürecinde riskli davranışlar sergileyebilirler. Bu çalışmanın amacı ergenlerin olumsuz risk alma davranışlarının ve nargilenin sağlığa etkileri ile ilgili algılarının belirlenmesi, aralarındaki ilişkinin incelenmesidir. GEREÇ VE YÖNTEM: Tanımlayıcı ve analitik olarak planlanan araştırma, Sakarya ilinde farklı sosyo-ekonomik düzeydeki on bir lisede 10 Mart/6 Nisan 2015 tarihleri arasında yapıldı. Çalışmanın örneklemini gönüllü 900 lise öğrencisi oluşturdu Çalışmayla ilgili formları eksik dolduran 42 öğrenciye ait veriler çıkarılarak 858 öğrenciye ait veriler değerlendirmeye alındı. Araştırmada veriler araştırmacılar tarafından hazırlanan soru formu, Çakmak ve Çınar tarafından geliştirilen "Nargilenin Sağlığa Etkileri Algı Ölçeği" ve 2003 yılında Stephenson, Hoyle, Palmgreen ve Slater tarafından geliştirilen, Çelik ve arkadaşları tarafından Türkçe geçerlik ve güvenirliği yapılan "Ergenlerde Kısa Heyecan Arayışı Ölçeği" ile toplandı. Veriler bilgisayar ortamında SPSS 20 programında değerlendirildi. Sosyodemografik verilerin ve Nargilenin Sağlığa Etkileri Algı Ölçeği ve Ergenler İçin Kısa Heyecan Arayışı Ölçeği'nin değerlendirilmesi için sayı ve yüzdelik, gruplar arasındaki farklılıklar incelenirken puanların normal dağılım uymaması nedeniyle Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis-H Testlerinden, ölçekler arasındaki ilişkiler incelenirken puanların normal dağılımdan gelmemesi nedeniyle Spearman's Korelasyon Katsayısından ve Ölçeklerin güvenirlikleri araştırılırken Crombah's Alpha değerlerinden yararlanıldı. BULGULAR: Çalışmaya katılan öğrencilerin % 50.3' ünün kız, % 49.7'sinin erkek olduğu ve % 95.2' sinin ailesi ile birlikte yaşadığı saptandı. Çalışmada kullanılan nargilenin sağlığa etkileri algı ölçeği Cronbach's Alpha katsayısı 0,92, ergenlerde kısa heyecan arayışı ölçeğinin Cronbach's Alpha katsayısı 0,89 bulundu. Araştırmaya katılan ergenlerin nargilenin sağlığa etkileri algı ölçeğinden aldıkları toplam puan ortalamasının 61,97±11,12, ergenlerde kısa heyecan arayışı ölçeğinin toplam puan ortalamasının 10,24±3,92 olduğu belirlendi. Sigara içen ve nargile kullanan ergenlerin kısa heyecan ölçeği puanlarının kullanmayanlara göre anlamlı derecede daha yüksek olduğu bulundu ( sırası ile z= -6.926 p=0.001, z= -5,226 p=0.001). Nargile içen öğrencilerin nargilenin sağlığa etkileri algı ölçeği puanlarının içmeyenlerden anlamlı derecede daha düşük olduğu saptandı (z= -11.356 p=0.001) Nargilenin sağlığa etkileri algı ölçeği puanları ile kısa heyecan arayışı ölçeği puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulundu .Bu ilişki çok güçlü olmamakla birlikte negatif yönde bir ilişkidir (r = -0,204 p=0.001). Ergenlerin nargilenin sağlığa etkileri algı ölçeği puanları arttıkça kısa heyecan arayışı ölçeği puanlarının azaldığı belirlendi. SONUÇ: Sigara içen ve nargile kullanan ergenlerin risk alma davranışlarının yüksek olduğu ve nargilenin sağlığa etkileri ile ilgili algılarının düşük olduğu saptandı. Ergenlerin nargilenin sağlığa etkileri ile algıları artıkça riskli davranışlara eğilimlerinin azaldığı tespit edildi. Anahtar Kelimeler: Ergen, Nargile Kullanımı, Sigara Kullanımı, Sağlık Etkileri, Risk Alma davranışı

INTRODUCTION AND AIM: Adolescents may display risky behaviours in the period of transition from childhood to adulthood. The aim of this study is to determine the negative risk-taking behaviours of adolescents and their perceptions towards the effects of hookah use on health, and to evaluate the correlation between them. METHOD AND MATERIAL: Being descriptive and analytical, the study was conducted in eleven high schools at different socio-economical levels in Sakarya between the dates of 10 March/ 6 April 2015. The sample of the study included 900 high school students volunteering for the study. The data of 42 students were excluded due to incomplete forms and only the data of 858 students were taken into consideration. The data were collected via a questionnaire developed by the researchers themselves; a scale called "Perception Scale of Effects of Hookah use on Health" developed by Çakmak and Çınar and a scale called "Brief Sensation Seeking Scale of Adults" has been developed by Stephenson, Hoyle, Palmgreen, & Slater (2003) and validity and reliability in Turkish were performed by Çelik et al. Data were evaluated using SPSS 20. Number and percentage were used for the evaluation of socio-demographic data, Perception Scale of Effects of Hookah use on Health and Brief Sensation Seeking Scale of Adults; Mann-Whitney U and Kruskal Wallis_H tests were used for the evaluation of difference between the groups because the scores did not have a normal distribution; Spearman's Correlation Coefficient was used to evaluate the correlation between the scales and Crombach Alpha values were used to search for the reliability of the scales. FINDINGS: It was found out that 50,3 % of the participants were female, 49,7 % were male and 95,2 % lived with their families. Cronbach Alpha coefficient for Perception Scale of Effects of Hookah use on Health was 0,92 and for Brief Sensation Seeking Scale of Adults it was 0,89. It was detected that total score averages for Brief Sensation Seeking Scale was 10,24±3,92 and it was 61,97±11,12 for Perception Scale of Effects of Hookah use on Health. The scores from Brief Sensation Seeking Scale of Adults smoking and using hookah were significantly higher than the ones who did not smoke or use hookah (z= -6,926 p=0,001, z= -5,226 p=0.001 respectively). For the students who used hookah, the scores from Perception Scale of Effects of Hookah use on Health were significantly lower than the ones who did not use hookah (z= -11,356 p=0,001). There was a statistically significant correlation between Perception Scale of Effects of Hookah use on Health and Brief Sensation Seeking Scale of Adults. Though not a strong one, this correlation is negative (r = -0,204 p=0,001). The higher scores students got from Perception Scale of Effects of Hookah use on Health, the lower scores they got from Brief Sensation Seeking Scale of Adults. CONCLUSION: It was determined that adults smoking and using hookah had higher levels of risk-taking behaviours while they had lower perceptions towards effects of hookah use on health. The tendency of adults to risky behaviours decreased as their perception towards effects of hookah use on health increased. Key Words: Adult, Cigarette Use, Hookah Use, Health Effects, Risk-Taking Behaviour