2001 sonrası Suudi Arabistan ile İran’ın bölgesel rekabetin Afganistan üzerindeki etkileri

Abstract

Afganistan coğrafî, tarihi, sosyo-kültürel yapısı, ekonomik konumu itibariyle çeşitli çalışmalara ve bilimsel araştırmalara konu olmuşsada, İran ve Suudi Arabistan'ın bölgedeki rekabetinin Afganistan üzerindeki etkilerini açıkça ortaya çıkaran bir çalışma yapılmamıştır. Dolayısıyla bu araştırmada iki ülke arasındaki rekabetin güvenlik ve siyasal açılardan Afganistan üzerindeki etkilerinin ortaya çıkarılması hedeflenmektedir. 11 Eylül 2001 saldırısı dolayısıyla ABD'nin Afganistan operasyonu sonrasında Taliban yönetimi iktidardan uzaklaştırılmış ve ülkenin yeniden yapılandırılmasında Suudi Arabistan ve İran bölgedeki birçok ülkede yaptıkları gibi Afganistan'da da oluşan güç boşluğu üzerinde rekabet etmeye başlamışlardır. Dolayısıyla Suudi Arabistan ile İran'ın bölgedeki rekabeti Afganistan'ı siyasal ve güvenlik açılardan olumsuz etkilemektedir. Ayrıca ekonomik açıdan da oldukça zayif konumda olan Afganistan iki ülke başta olmak üzere dışa bağımlı bir konudadır. Bu bağlamda İran ekonomisinin batılı ülkeler tarafından uygulanan ambargolar dolayısıyla zayıflaması hem İran'da bulunan üç milyona yakın Afgan işçileri hem de onların desteklemekle yükümlü oldukları ailelerini dolayısıyla Afganitan'ı olumsuz etkilemektedir. Aynı zamanda ülkedeki farklı etniksel ve mezhepsel grupların bu ülkeler tarafından desteklenmesi ülke güvenliğinin istikrara kavuşmasındaki en büyük engel olarak ifade edilmektedir. Bu araştırma deskriptif analitik bir yöntemle yazılmış olup teori olarak da Ortadoğu'nun rekabete ve çatışmaya dayalı bir bölge olduğunu gösteren realist yaklaşım çerçevesinde devlet içi dinamikleri ile uluslararası sistemi bir arada değerlendiren neoklasik realizm esas alınmıştır. Araştırmada varılan sonuç ise Ortadoğu'da Suudi Arabistan ile İran rekabetinin Afganistan'ın güvenliğini olumsuz etkilemekte olduğudur. Zira Afganistan'ın hem coğrafi hemde kültürel açıdan İran ve Suudi Aarabistan ile kopmaz bağlarının mevcudiyeti sebebiyle bu iki ülke kaynaklı bir değişikliğin bölgede meydana gelmesi sonucunda doğrudan etkilemektedir.

Even though Afghanistan's geography, history, socio-cultural structure and economic situations has been the subject of various studies and scientific researches, unfortunately no study has been conducted that clearly reveals the effects of Iran and Saudi Arabia's competition in the Middle East concerning Afghanistan. Therefore the main aim of this study is to reveal the effects of competition between these two countries on the security and political aspects. After the US operation in Afghanistan in September 11, 2001, the Taliban government was removed from power, and in the country's reconstruction Saudi Arabia and Iran began to compete on the power gap as did many other countries in the region. The aim of this study is to examine the effects of Saudi Arabia and Iran's competition in the region on Afghanistan in terms of security and political aspects and to provide an important research document. Saudi Arabia-Iran's competition in the region adversely affects Afghanistan in terms of political and security. Afghanistan, which is extremely weak in economic terms is dependent on foreign countries, especially those countries(Saudi Arabia and Iran).The weakening of the Iranian economy due to the embargoes imposed by Western countries negatively affects both the Afghan workers working in Iran and the families they are obliged to support back home. Moreover, the fact that different ethnic and sectarian groups in the country are supported by these countries (Saudi Arabia and Iran) is the biggest obstacle in stabilizing the country's security. The research was written using descriptive and analytical methodology. within the framework of the realist approach explaining that the Middle East is a region based on competition and conflict. Neo-classical realism, as a theory is used as an example in this reasearch to evaluate the dynamics of the state and the international system. As a result of the study, it was concluded that Afghanistan was affected negatively from the competition of Saudi Arabia and Iran.The fact that the changes from these two countries is taking place it directly affects Afghanistan for the existence of an inseparable link with these two countries both geographically and culturally.