Soğuk savaş sonrası Ortadoğu’da askerî denge : 1991-2016

Abstract

Soğuk Savaş sonrası Ortadoğu'da askerî dengenin hangi parametreler üzerinden değiştiğini araştıran bu tez temel anlamda dört kısma ayrılmıştır. Teorik olarak bölgesel güvenlik kompleksi teorisi bağlamı içerisinde gerçekleşen bu çalışma, güçler dengesi ve askerî denge kavramlarını da teorik bağlama dahil etmektedir. Ortadoğu'da nasıl bir bölgesel güvenlik kompleksi olduğunu açıklamak adına yapılan bu araştırmada, bölgede askerî dengeyi etkileme potansiyeli en yüksek olan beş ülke seçilmiştir. İran, İsrail, Mısır, Suudi Arabistan ve Türkiye'den oluşan bu grubun Soğuk Savaş sonrasında ne gibi bir güvenlik değişimi geçirdiği ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla bu devletlerin 1991-2003 ve 2003-2016 dönemleri içerisinde olmak üzere belirli askerî nicelikleri incelenmiştir. En güçlü bölge devletlerinden oluşan bu grubun, savunma sanayi ve ihracatlarındaki gelişme ve değişimler açığa çıkarılmaya çalışılmaktadır. Bunun yanında bu devletlerin ordu yapılanmaları ve sahip oldukları savunma envanterleri de incelenerek iki dönem arasındaki nasıl değişiklikler olduğu incelenmiştir. Bölge devletlerinin kendilerini ne düzeyde güvenli hissettiklerini anlamak içinse savunma harcamaları ve önceliklendirmesi incelenmiştir. Son olarak devletlerin güvenlik postürleri de incelenerek bölge devletleri arasında güncel bir güç mukayesesi yapılmaya çalışılmıştır. Ortadoğu'da güvenlik krizlerinin derinleştiği bir dönemde bölgesel güvenliği anlamaya yönelik bu çalışmanın Türkçe literatüre katkı yapacağı düşünülmüştür.

This thesis tries to analyze through which parameters the Middle East military balance had changed after the Cold War. This study is theoretically based on the security complex theory while including the balance of power and the military balance concepts into the puzzle. For providing insights about the inquiry of understanding the Middle East security complex, five countries that have the potential to directly affect the military balance are selected from the region. This group that includes Egypt, Iran, Israel, Saudi Arabia and Turkey are throughly analyzed to understand the changes occured in the post Cold War era. In this direction, the military characteristic of these states are considered seperately in two different time periods as 1991-2003 and 2003-2016. The main endavour is to reveal the developments and the transformations occured in this group of states' defense industries-exports, armies etc. which are the most powerful of the region. Additional to this, the military structures of these states are examined within connections to the defense inventories of the armies. To understand how secure these states feel individually, defense prioritization and security postures are also analyzed. This thesis is regarded to be contribution to the Turkish literature since it is an inquiry of understanding the security structure while being written right in the times of crisis and turmoil.