Historical roots of the development of the ombudsman in modern Turkey : a synthesis of the Ottoman legacy and European model

Abstract

1960'ların başından itibaren, günümüz toplumlarında önemli bir yer edinmiş olan adalet restorasyonuna alternatif bir mekanizma olan ombudsman kurumuna kademeli ilgi anlayışı vardı. Türkiye'de ombudsmanı kurumsallaştırmaya yönelik girişimler 1970'lere kadar geri gitmektedir, ancak onun yasallaştırılma süreci iç ve dış faktörlerin bir parçası olarak ortaya çıkmıştır. İç faktörler, ülkenin modernizasyon planının bir parçası olarak geniş çapta başlattığı yasal değişiklik ve idari reformları içerirken, dış faktör Avrupa Birliği (AB) uyum süreci doğrultursunda geldi. Kurumsal düzenlemelerin bir parçası olarak Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK) "anayasal statü" elde etti. Bu araştırmanın temel amacı, Türkiye'de ombudsmanın gelişimini incelemektir. Ombudsman kurumunun tarihi köklerini incelemek için nitel bir metodoloji benimsendi. Bu çalışma dört bölüme ayrılmıştır, benimsenen temel kavramlara bakış, teorik yaklaşım, ombudsmanın farklı mevcut modellerini ve gelişimini tartışmıştır. Ayrıca, AB ombudsmanının bir ulus üstü ombudsman modeli ve KDK'nın ise kurumsal bir klasik model olduğu tartışıldı. Araştırma aynı zamanda, ombudsmanı geleneksel ve modern modellerinde inceleyerek süreklilik ve değişim yönüne de baktı; Divan-ı Mezalim'in (Şikayet Mahkemesi) eski ve güncel biçimleri arasında analitik bir çalışma gerçekleştirdi. Her ne kadar Oryantalistlerin tartışmaları, ombudsmanı erken İskandinav deneyimine bağlasa da, bu araştırma, mağduriyet çözüm sisteminin, İslami yönetimin geniş kapsamlı bir kurumu olduğu ve ombudsman'ın kökenlerinin, Divan-ı Mezalim ve Osmanlı'nın Baş Yargı modelinden çıkan "eski bir kavram" olduğunu buldu. Araştırma, hukuki gelenekler, yönetişim rejimi, ekonomik kalkınma, sosyal yapı vb. gibi kurumsal nitelikleri etkileyen birçok faktörün var olduğunu ileri sürmektedir. Bu nedenle, ombudsmanın işlevsel modeli, Türkiye'nin kritik ulusal altyapısını ve farklı koşullarını, iç ve dış dinamiklerini de kapsayacak şekilde dikkate almalıdır.

From the beginning of the 1960s, there was a gradual understanding of the relevance of the ombudsman institution as an alternative mechanism to justice restoration that has taken a significant place in present-day societies. Attempts to institutionalize the ombudsman in Turkey go back to the 1970s, however, the process for its legalization came as part of internal and external factors. The internal factors include the legislative amendment and administrative reforms that the country has launched extensively as part of the modernization plan, while the external factor came in line with the European Union (EU) harmonization process. As part of the institutional amendments, Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK) acquired a 'constitutional status'. The main aim of this research is to study the development of the ombudsman in modern Turkey. This research tries to answer the following question: How can we view the recent institutionalization of the ombudsman in modern Turkey: is it an adoption of the EU norms and practices for the mere sake of bureaucratic rapprochement, or an attempt to draw on Ottoman legacy being a pioneer of ombudsman, or a synthesis of both? A qualitative methodology was adopted to study the historical roots of the ombudsman institution. This study, divided into four chapters, looked into the main concepts adopted, discussed the theoretical approach, the different existing models of the ombudsman, and their development. It also discussed the EU ombudsman being one model of supranational ombudsman, and the KDK as an institutional classical model. The research also looked into the aspect of continuity and change by studying the ombudsman in its traditional and modern models; an analytical study of Diwan Al-Mazalem (Grievances Court) in its ancient and current forms was carried out. This research found that although the Orientalists' discussions associate the ombudsman to the early Scandinavian experience, grievances resolution system has been a far-reaching institution of the Islamic administration, and that the roots of the ombudsman is an 'ancient notion' that originated from Diwan Al-Mazalem and the Ottoman's Chief Justice model. The research argued that there are many factors affecting institutional attributes such as legal traditions, governance regime, economic development, social structure, etc. Hence, the functional model of the ombudsman should take into account the critical national infrastructure and distinct conditions of Turkey, internal and external dynamics as well.