Müslüman Kardeşler’de söylem ve eylem ilişkisi : Hasan El-Benna dönemi

Abstract

1928 yılında kurulan Müslüman Kardeşler Cemaati Mısır'ın en köklü cemaatidir. Bu cemaatle ilgili dünyada birçok akademik çalışma yapılmasına rağmen Türkiye'de yeterince akademik çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmalardan bazıları cemaat içi eylemsel farklılıklara yer vermişse de, tezimizde ele aldığımız cemaat içi fikirsel ayrılıkların tamamına değinmemesinin yanı sıra, bu ihtilafları kimi zaman tarafgir bir uslupla ele alarak cemaatin bir kesiminin radikalleşmesine neden olan unsurlar göz ardı edilmiştir. Bu tezde, dönemindeki liberal ve klasik selefi cemaatlerden Modern Selefi çizgisiyle ayrışan Müslüman Kardeşler Cemaati'nin kurucusu Hasan el-Benna'nın dönemi incelenmiştir. Onun bu çizgisinin hükümetlerle ve sarayla kurduğu güven ilişkisine olan etkisine ve cemaatini Mısır toplumunda zirveye taşımasındaki rolüne değinilmiştir. Ardından, Benna'nın söyleminde radikal eyleminde ılımlı bir yol izlemesinin üyelerin kopuşlarıyla olan ilişkisi sorgulanarak ihtilafların temeline inilmiştir. Diğer yandan, Neo Selefilik olarak adlandırdığımız Benna'nın ılımlı duruşunun cemaatin radikal kesiminin silahlı yapılanmasına olan etkisine değinilerek, Ilımlı İslam ve Siyasi İslam'ın bu dönemde ayrışmasına neden olan sebep ve saikler ortaya çıkarılmıştır. Tezin ilk bölümünde Benna'nın yetiştiği siyasi ve fikri ortam ele alınırken, Cemaat'in o dönemde Mısır'da bulunan İslami guruplardan hangi yönleriyle farklılık gösterdiğine değinilmiştir. İkinci bölümde Cemaat'in idari yapısına, kültürel faaliyetlerine, üye yapısına ve başarısının altında yatan etkenlere değinildikten sonra Cemaat'in işleyişi ile ilgili ihtilaflara yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ele alınan fikri ihtilaflardan 7 husus üzerinde yoğunlaşılmıştır. Yöneticinin özellikleri, devletçilik ve ümmetçilik arasındaki dengenin nasıl kurulacağı, laiklik ve İslam hukuku arasındaki dengenin nasıl sağlanacağı, Benna'nın hükümetlere olan yakınlığı, el-Velâ ve'l-berâ, cihad hususu ve Benna'nın tekfir bildirisinin Cemaat'e olan etkileri. Bu tezde Müslüman Kardeşler Cemaati'nin içinde yaşanan doktriner krizlerin çıkış noktasını teşhis ederek, günümüzde İslam dünyasının içinde bulunduğu buhranı ve bu buhranın yaşayan hücresi haline gelen tekfirci gurupların ortaya çıkış nedenlerini anlamamıza yardımcı olacağı düşüncesi ve temennisi içindeyiz. Anahtar Kelimeler: Müslüman Kardeşler, Hasan el-Benna, Neo Selefilik, Cemaat içi İhtilaflar, Doktriner Kriz, Siyasi İslam, Ilımlı İslam


Since its establishment in 1928, the Muslim Brotherhood is considered one of the most long-established communities in Egypt. Although several academic works have been done so far worldwide about the conflicts related to the administrational issues of the Community, none of them succeeded in approaching the doctrinal conflicts occuring during the era of Hasan al-Banna's leadership. Furthermore, these prior works could not explain objectively the reason for the fragmentation of the Community nor could they successfuly explain the radicalization of certain members. The aim of this thesis is to study al-Banna's era which defers from the liberal and conservative Salafi groups by following a Moderate Salafi ideology, we will try to analyze the role of his ideology in carrying his Community to the peak of the Egyptian society as a result of his close relations with almost all governments and the king. Therefore, the thesis questions the role al-Banna played and the impact of his thoughts had on the militarization of those dissident groups and their criticism toward al-Banna's Neo-Salafi attitude which led to the emergence of Political Islam and Moderate Islam in Muslim world just after their separation from the Community. In the first part of the thesis I investigate the environment which shaped al-Banna's political and religious ideology. In the second part of the thesis, after analyzing the administrative structure, cultural activities, type of the members and causes of success and failure of the Community, I explore the disputes which occured as a result of the administrative issues. In the third part of the thesis I put an emphasis on the disagreements and the disputes happened into the Community regarding to the ideological issues which intensify on seven points; The nature of the leadership, the balance between Nation-State Ideology and Pan-Islamism, and the balance between secularism and Islamic law, the proximity of Hasan al-Banna with the governments of his era, the concept of al-Walâ' wa'l-barâ', Jihad and the impact of Banna's manifesto on those radical dissident groups. Finally, I examine the effect of these doctrinal crisis happening at that time in the Community and their role in the emergence of recent Takfiri Groups over the last few years which became the most important phenomena of the Islamic world. Muslim Brotherhood, Hasan al-Banna, Neo-Salafism, Disagreements in The Community, Political Islam, Moderate Islam, Doctrinal Crisis.