Türkiye’de paylaşım hizmetlerine katılımı etkileyen güven faktörlerinin belirlenmesi

Abstract

Paylaşım insanlığın varoluşundan beri devam eden içsel ve sezgisel bir davranıştır. Paylaşım miktarı nesillerden nesile farklılık gösterse de, paylaşım her zaman toplumun bir parçası olmuştur. Fakat paylaşım ekonomisi veya işbirlikçi tüketim internet çağından doğan olgulardır. 1990'li yıllardan itibaren internet teknolojilerinin beraberinde getirdiği yenilikler toplumsal hayatı sarsıcı bir şekilde etkilemiş ve bireylerin tüketim kalıplarını önemli ölçüde değiştirmiştir. Ekonomik bunalımlar, çevreye duyarlılığın artması, tüketimin artması, yenilenemez enerji kaynaklarının tükenmeye yaklaşması ile beraberinde hızla gelişen teknoloji bireyleri dijital ağlar aracılığıyla paylaşım yapmaya teşvik etmiştir. Sosyal, ekonomik ve çevresel konulara daha duyarlı hale gelen tüketiciler mal veya hizmete sahip olmak-satın almak yerine paylaşmayı benimsemiştir. Bilişim teknolojilerinin gelişimi ile çevrimiçi ortama taşınan paylaşım, paylaşım ekonomisi adı altında yeni bir iş modelini doğurmuştur. Yeni ekonomik sistemin topluma yansımaları bilim insanları ve uygulamacılar için önemi her geçen gün artan bir araştırma alanı oluşturmuştur. Bu noktada, tüketicilerin paylaşım hizmetlerini benimseme ve katılma kararlarını etkileyen güven faktörlerinin aydınlatılması önem taşımaktadır. Bu çalışmada çevrimiçi veya mobil paylaşım hizmetlerine katılımı etkileyen güven faktörlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, paylaşım hizmeti sunan platformlar arasından üç tanesi(BlaBlaCar, Airbnb ve Dolap) seçilerek ölçek hazırlanmıştır. 491 katılımcıdan elde edilen nicel veriler SPSS programına aktarılmıştır. Spss programına aktarılan verilerin, katılımcıların demografik özellikleri tespit edildikten sonra Smart PLS 3.0 programı ile önerilen kuramsal model test edilmiştir. Modeli test etmek için, Yapısal Eşitlik Modeli(YEM) yaklaşımı kullanılmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar eşliğinde, kullanılan ölçeğin geçerliliğini ve güvenilirliğini test etmek adına geçerlilik ve güvenilirlik testleri, Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) uygulanmıştır. Ayrıca, önerilen modelin yapısal geçerliliği test edilmesi için yapısal eşitlik modellemesi tekniği kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, platform bilinirliğinin ve platform ününün, platforma güveni pozitif ve anlamlı şekilde etkilediği bulunmuştur. Ayrıca platforma güvenin, hizmet sağlayıcısına olan güveni ve paylaşım hizmetini kullanma niyetini pozitif ve anlamlı şekilde etkilediği bulunmuştur. Son olarak hizmet sağlayıcısına olan güvenin, paylaşım hizmetini kullanma niyetini pozitif ve anlamlı şekilde etkilediği bulunmuştur.

Sharing is an internal and intuitive behavior that has continued since the existence of humanity. Although the amount of sharing varies from generation to generation, sharing has always been a part of society. But sharing economics or collaborative consumption are phenomena arising from the Internet era. Since the 1990s, the innovations brought by internet technologies have affected the social life in a dramatic way and have changed the consumption patterns of individuals significantly. The economic crises, increasing the sensitivity to the environment, the increase in consumption, the non-renewable energy resources approaching depletion, and the rapidly developing technology encouraged individuals to share through digital networks. Consumers who have become more sensitive to social, economic and environmental issues have adopted to share instead of having goods or services. The development of information technologies and the online environment have led to a new business model under the name of sharing economy. The reflections of the new economic system to the society have created an increasing research area for scientists and practitioners. At this point, it is important to clarify the factors of trust that affect the decisions of consumers to adopt and participate in sharing services. In this study, it is aimed to determine the trust factors affecting participation in online or mobile sharing services. For this purpose, a scale was prepared by selecting three of the platforms that offer sharing services (BlaBlaCar, Airbnb and Dolap). Quantitative data obtained from 491 participants were transferred to SPSS program. After the demographic characteristics of the participants were determined, the theoretical model proposed by Smart PLS 3.0 program was tested. The Structural Equation Model (SEM) approach was used to test the model. In order to test the validity and reliability of the scale used, validity and reliability tests and Confirmatory Factor Analysis (CFA) were performed. In addition, structural equation modeling technique was used to test the structural validity of the proposed model. As a result of the analyzes, it was found that the familiarity with the platform and platform reputation influenced the trust in the platform positively and significantly. It was also found that trust in the platform positively and significantly influences the intention of using the trust and sharing service to the service provider. Finally, it has been found that trust in the service provider positively and significantly affects the intention to use the sharing service.