Kimyasal, biyolojik radyolojik ve nükleer afetleri yönetmek için bir karar destek sistemi modeli önerisi

Abstract

Afetler çoğunlukla toplumlar tarafından doğal olaylar olarak görülse de aslında insanların yol açtığı teknoloji ya da şiddet kaynaklı olaylar olarak da meydana gelebilmektedir. Teknolojik afetler kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer maddelerin endüstri kuruluşları tarafından üretim aşamasında kullanılması ya da üretim sonunda atık olarak çıkarılması esnasında herhangi bir hatanın meydana gelmesine bağlı olarak oluşmaktadır. Bu durumlar genelde bilinçsizce gerçeklemektedir. Ancak bilinçli olarak terör amaçlı saldırılarda, kişisel saldırılarda, sabote amaçlı eylemlerde de kullanıldığı görülmektedir. Bunlara bağlı olarak bakıldığında KBRN afetleri de diğer afetler gibi oldukça hasar verici afetlerdir ve göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Ülkemiz bu gibi afetlerle karşı karşıya kalabilme ihtimalini göz önünde bulundurarak büyük çaplı afet yönetim planları hazırlamalıdır. Afet yönetim planları, içerisinde afet öncesinde, afet anında ve afet sonrasında neler yapılması gerektiği bilgilerini barındırmakta ve bütünleşik bir yapıya sahip olmaktadır. Özellikle afet anında bazı kritik kararlar hayatı önem taşımaktadır. İşte bu gibi durumlarda karar destek sistemleri uzmanlar için verileri toplayarak, düzenleyerek, analiz ederek ve raporlayarak afet yönetim sürecine ve hızlı kararlar alınmasına oldukça katkı sağlamaktadırlar. Bu çalışmada, KBRN afet yöneticilerine (Afet ve Acil Durum Dairesi Başkanlığı KBRN uzmanları) destek olabilecek bir karar destek sistemi önerisi sunulmuştur. Bu bağlamda çalışmanın amacı; KBRN uzmanlarının ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir yazılım prototipi hazırlamaktır. Yöntem olarak hızlı uygulama geliştirme metodolojisi tercih edilmiştir. Çalışmada sadece KDS modeli oluşturulmuş ve bu modele ait mantıksal tasarım gerçekleştirilmiştir.

Disasters are often seen as natural phenomena by societies, but they can also occur as human-induced technology or violent events. Technological disasters are caused by the use of chemical, biological, radiological and nuclear materials by industrial organizations during the production stage or the removal of waste as waste at the end of production. These situations usually occur unconsciously. However, it is seen that it is used consciously in terrorist attacks, personal attacks and sabotage. As a result, CBRN disasters are quite damaging disasters like other disasters and should not be ignored. Our country should prepare large-scale disaster management plans considering the possibility of such disasters. Disaster management plans contain information on what to do before, during and after a disaster and have an integrated structure. Some critical decisions, especially in the event of a disaster, are crucial to life. In such cases, decision support systems contribute greatly to disaster management process and rapid decisions by collecting, organizing, analyzing and reporting data for experts. In this study, a decision support system proposal that can support CBRN disaster managers (CBRN experts of Disaster and Emergency Department) is presented. The aim of this study is; To develop a software prototype to meet the needs of CBRN experts. Rapid application development methodology was preferred as the method. In this study, only DSS model was created and the logical design of this model was realized.