Çevreci tüketim davranışının belirleyicilerinin görece etkilerinin incelenmesi

Abstract

İnsanlar, günlük yaşamlarını doğrudan etkileyen çevre sorunlarıyla karşı karşıya kalmaktadırlar. Çevre sorunları, doğayı olumsuz yönde etkilemektedir. Bu çalışmada, insanların tüketim konusunda yapacakları küçük değişikliklerin çevreye olumlu yansıyacağı ileri sürülmektedir. Çalışmanın amacı, çevreci tüketim davranışını etkileyen belirleyicilerin neler olduğunu incelemektir. Tüketicilerin çevre konusunda duydukları kaygı ile tutumluluklarının, çevreci tüketim davranışı boyutları olan çevre duyarlılığı, ihitiyaç dışı satın alma, tasarruf ve yeniden kullanma üzerindeki etkileri araştırılmaktadır. Literatür taraması sonucunda, çevre kaygısı ve çevreci tüketim davranışı arasında, açıklama düzeyinde bir boşluğun olduğu tespit edilmiştir. Bu iki değişken arasında ortaya çıkan eksikliğin, tüketicilerin algıladıkları çevresel bilgi ve kişisel imaj kaygılarından kaynaklı olabileceği değerlendirilmektedir. Bireylerin sahip oldukları çevresel kaygıların ve tutumluluk davranışlarının, çevreci tüketim davranışı boyutlarına doğrudan ve dolaylı etkileri araştırılarak literatüre naçizane katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Çalışmada verilerin elde edilebilmesi amacıyla bir anket formu oluşturularak kolayda örneklem yöntemiyle belirlenen tüketicilere uygulanmıştır. Verilerin analizi noktasında tanımlayıcı istatistiklerin yanı sıra modelin geçerlilik ve güvenilirliğini sınamak adına açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinden yararlanılmaktadır. Önerilen modelin yapısal geçerliliğinin sınanması için "yapısal eşitlik modellemesi (YEM)" tekniği kullanılmaktadır. Araştırma bulgularına göre çevreci tüketim davranışının belirleyicileri olarak incelenen çevre kaygısı ve tutumluluk değişkenleri, çevreci tüketim davranışı boyutlarını etkilemektedir. Çevre kaygısının çevreci tüketim davranışı boyutları olan "çevre duyarlılığı" ve "ihtiyaç dışı satın alma" boyutları arasında "kişisel imaj kaygısının" tam aracılık rolü olduğu tespit edilmektedir. Diğer aracı değişken olan "algılanan çevresel bilgi" değişkeninin ise çevre kaygısı ve çevreci tüketim davranışlarının tüm boyutlarıyla arasında tam aracılık rolü olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca tüketicilerin demografik özellikleriyle araştırmanın değişkenleri arasında da anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Çevreci Tüketim Davranışı, Çevre Kaygısı, Tutumluluk, Azaltma, Geri Dönüşüm, Yeniden Kullanma

People face environmental problems that directly affect their daily lives. Environmental problems negatively affect nature. In this study, it is suggested that the small changes that people will make about consumption will reflect positively on the environment. The aim of the study is to examine what are the determinants that affect environmental consumption behaviour. The effects of consumers' concern about the environment and their frugality on environmental conscience, unneeded consumption, saving and reuse, which are dimensions of environmental consumption behaviour, are investigated. As a result of the literature survey, it was determined that there was a gap between environmental concern and environmental consumption behaviour at the level of explanation. It is assessed that the shortfall between these two variables may be due to the environmental information and self-image concerns that consumers perceive. It is aimed to contribute humbly to the literature by investigating the direct and indirect effects of environmental concerns and frugality behaviours on the dimensions of environmental consumption behaviour. In order to obtain the data in the study, a questionnaire was created and applied to the consumers determined by convenience sampling method. In addition to descriptive statistics, explanatory and confirmatory factor analyses are used to test the validity and reliability of the model. "Structural equality modelling (SEM)" technique is used to test the structural validity of the proposed model. According to the research findings, environmental concern and frugality variables, which are examined as determinants of environmental consumption behaviour, affect the dimensions of environmental consumption behaviour. It is determined that "self-image concern" has a full mediating role between "environmental conscience" and "unneeded consumption" dimensions, which are environmental consumption behaviour dimensions of environmental concern. It has been concluded that the other intermediary variable, "perceived environmental knowledge", has a full mediating role between all aspects of environmental concern and environmental consumption behaviour. In addition, significant differences were found between the demographic characteristics of consumers and the variables of the study. Keywords: Environmental Consumption Behaviour, Environmental Concern, Frugality, Recycling, Reduction, Reuse