Mahalle ölçekli hane başı yangın risk primlerinin belirlenmesine ilişkin model önerisi: Sakarya ili örneği

Abstract

Bu çalışmada Sakarya İli Adapazarı Merkez İlçede bulunan tüm konutların toplam yangın risklerinin hesaplanması, hesaplanan yangın risklerinden hareketle coğrafi bilgi sistemleri ile bölgenin yangın risk haritalarının oluşturulması, bölgedeki tüm konutların yangın risklerinin sigorta kapsamına alınması halinde ortaya çıkacak konut başına sigorta prim tutarının hesaplanması amaçlanmıştır. Risk primlerinin hesaplanmasında maliyet temelli bir yaklaşım benimsenmiş, yaklaşık hasar maliyetlerinden yararlanılarak yangın riski sigorta primlerinin tespit edilmesine çalışılmıştır. Bu noktada yapılan çalışmada sadece yangın tehlikesine ilişkin riskler prim hesaplamalarında dikkate alınmış, toplu bir şekilde yangın riskinin sigortalanması durumunda prim tutarlarının tespitine çalışılmıştır. Sigorta sektöründe Yangın Sigortası kapsamında poliçe ile teminat altına alınan klozlar ve ek klozlar çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur. Çalışma sonucunda "Bir mahallede, beldede, ilçede ya da ilde su ya da elektrik faturasına en düşük kaç TL ek ödeme yapılırsa söz konusu yerleşim birimindeki tüm konutların yangın kapsamındaki riskleri sigorta kapsamına alınabilir?" sorusunun cevabına ulaşılması hedeflenmiştir. Çalışmanın kapsamı Sakarya İli Adapazarı Merkez İlçesi olarak belirlenmiştir. Kapsamın belirlenmesinde Sakarya Büyükşehir Belediyesinin ihtiyaç duyulan verilerin temininde sağladığı destek, çalışmanın bütçesi ve zaman kısıtları önemli etkenler olmuştur. Çalışmanın 1. aşamasında ilk olarak yangın risk faktörleri incelenmiş literatürde yer alan yangın risk faktörlerinden, çalışmanın sınırları doğrultusunda, konutlar ve bölgesel özellikler kapsamında anlamlı olanların belirlenmesine çalışılmıştır. Uzman geri bildirimlerinden de yararlanılarak birincil verilerin teminine yönelik olarak bir anket hazırlanmıştır. Hazırlanan anket Adapazarı belediyesi başta olmak üzere ilgili mercilerin onay ve desteğiyle Sakarya İli Adapazarı Merkez İlçede yer alan ve toplam konut sayısının %76'sını barındıran 34 mahallede toplam 4524 katılımcıya uygulanmıştır. Çalışmanın 1. aşamasında ayrıca ihtiyaç duyulan ikincil verilerin teminine yönelik olarak Sakarya Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Dairesi Başkanlığından bölgede gerçekleşen konut yangınlarına ilişkin yangın raporları temin edilmiş, elde edilen veriler istatistiki olarak değerlendirilmek ve hesaplamalarda kullanılmak üzere sayısallaştırılmıştır. Çalışma kapsamında çeşitli aşamalarda ihtiyaç duyulan Adapazarı ili mahalle bazında nüfus, konut, yüzölçümü gibi diğer ikincil veriler TÜİK ve Belediye kaynaklarından temin edilmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında ayrıca derlenen birincil verilerden ve Rachel Devidson tarafından geliştirilen Deprem Afeti Risk Endeksinden (EDRI) (Davidson ve Haresh 1997; Taşkın, 2012) yararlanılarak geliştirilen bir index kullanılarak Adapazarı'nda örneklem mahalleler için konut yangın risk puanları hesaplanmıştır. Son olarak derlenen veriler ve coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak Adapazarı için yangın risk haritaları oluşturulmuştur. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise hesaplanan yangın risk puanları çerçevesinde riskli ve az riskli konutların belirlenmesi sağlanmış, birincil ve ikincil verilerden yararlanılarak risk ve yangın riski sigorta primleri hesaplanmıştır. Çalışmanın sonuçları, değerlendirme ve kısıtlar bu bölümde sunulmuştur.

In this study, it is aimed to measure total fire risks of all residences located in Adapazarı central district of Sakarya province, to develop regional fire risk maps with the help of geographic information systems and fire risks forecasts, and to calculate the amount of premium cost of fire insurance in case of when all the residences in the region are insured under fire insurance. Various activities, which are categorized in three stages, were organized in order to achieve the objectives of the study. In the first stage of the study, fire risk factors were investigated, and within the boundaries of this study, residential and regional characteristics that might be significant are tried to be detected by analyzing fire risk factors stated in literature. Detected risk factors have been presented to expert opinions and experts are asked to evaluate on an individual basis. A survey was prepared for the provision of primary data using the expert feedback. With the approval and support of Adapazarı municipality, the aforementioned survey was applied to a total of 4524 participants in 34 neighborhoods which constitute 76% of the total number of residences located in Adapazarı central district of Sakarya province. In the first stage of the study, fire reports of the residential fires in the region were obtained from the Directorate of Fire Department of Sakarya Metropolitan Municipality in order to provide the required data of the second stage and the obtained data are digitized to be used as statistics and to use for calculations. During the period of the study conducted all the data like population, housing, and the surface area regarding the neighborhoods of Adapazarı province are provided by TÜİK and municipality sources. In the second stage of the study, impact trend of the data on fire risk factors, which were identified at the first stage, is determined, grouped and weighting of the indicators is assured. Expert opinion is also advised with the primary and secondary data obtained within the scope of this study. Since the data obtained after this step is stated in different units, normalization has been provided to allow the data to be used in the calculation of total risk. In the second stage of the study, an index developed by using data collected and Earthquake Disaster Risk Index method (Davidson and Haresh, 1997; Taşkın, 2012) developed by Rachel Devidson (EDRI) is used in order to calculate house fire risk scores of the sample neighborhoods in Adapazarı. Lastly, fire risk maps are developed for Adapazarı using data collected and Geographical Information Systems. In the third stage of the study, residences under high risk and low risk are identified in accordance with fire risk scores calculated, and risk and fire insurance premiums are determined by using the primary and secondary data. The results of the study, evaluation and constraints are presented.