Modern Mısır Arap edebiyatında öne çıkan eleştirmenler ve eleştiri yöntemleri = Prominent critics and criticism methods in modern Egyptian Arabic literature

Abstract

Modern Mısır Arap Edebiyatında Öne Çıkan Eleştirmenler ve Eleştiri Yöntemleri başlıklı bu çalışmamızda; modern dönemde Mısır'da öne çıkan eleştirmenleri ve eleştiri yöntemlerini inceliyoruz. Çalışmamızda yer verilen eleştirmenler; Hüseyn el-Mersafî, Mustafa Sâdık er-Râfiî, Ahmed Dayf, İbâhim Abdülkâdir el-Mâzinî, Muhammed Hüseyin Heykel, Abdurrahman Şükrî, Abbas Mahmûd el-Akkâd, Muhammed Mendûr, Seyyid Kutub, Tâhâ Hüseyin, Reşâd Rüşdî, Luis Avad, Yahyâ Hakkı, İzzüddin İsmail ve Salâh Fadl'dır. Çalışmamızda incelenen eleştiri yöntemleri; tarihsel eleştiri yöntemi, sosyolojik eleştiri yöntemi, ideolojik eleştiri yöntemi, psikolojik ve psikanalitik eleştiri yöntemleri, yeni eleştiri yöntemi, yapısal eleştiri yöntemi ve izlenimci eleştiri yöntemidir. Mısırlı eleştirmenlerin eserlerinden örneklerle ele alınan bu yöntemlerin sınırlılıkları üzerinde durulmuş, Mısırlı eleştirmenlerin edebî tenkit yöntemlerinde sentezci ve çoğulcu yaklaşımlarına dikkat çekilmiştir. Çalışmamızda; modern dönem Mısırlı eleştirmenlerin yöntemsel eğilimlerini etkileyen faktörler tespit edilmeye çalışılmış; bu faktörler, "kişiye ilişkin faktörler" ve "esere ilişkin faktörler" olmak üzere iki sınıfta ele alınmıştır. Esere ilişkin faktörler kapsamında "sanat anlayışları", "alınan eğitimler", "gelenek ve yenilik konusundaki tutum farklılıkları", "eleştirmenlerin amacı ve hitap edilen kitle" faktörlerine yer verilmiştir. Esere ilişkin faktörler kapsamında "edebî tür" ve "edebî eserin içeriği" konularına yer verilmiştir. Modern dönem Mısırlı eleştirmenlerin eserlerinin yöntemsel çeşitlilik ile dikkat çektiğini söyleyebiliriz. Eleştiri yöntemlerinin sınırlılıkları Tâhâ Hüseyin ve Seyyid Kutub gibi eleştirmenleri sentezci bir yaklaşım benimsemeye yöneltmiştir. Salâh Fadl ise farklı yöntemlerin avantaj ve dezavantajlarını ortaya koyabilmek amacıyla edebî eserleri değerlendirirken çoğulcu bir yaklaşım sergilemiştir.

In this study, titled "Prominent Critics and Critical Methods in Modern Egyptian Arabic Literature," we examine the prominent critics and critical methods in Egypt in the modern period. The critics included in our study are; Husayn al-Marsafī, Mustafa Sādiq al-Rāfiī, Ahmad Dayf, Ibrahim Abdul Qādir al-Māzinī, Muhammad Husayn Haykal, Abdurrahmān Shukrī, Abbās Mahmoud al-Aqqād, Muhammad Mandūr, Sayyid Qutb, Tāhā Husayn, Rashad Rushdī, Louis Awad, Yahyā Haqqī, Izz al-Dīn Ismail and Salāh Fadl. The methods analyzed include the historical, sociological, ideological, psychological, and psychoanalytic methots, as well as New Criticism, structural criticism, and impressionistic criticism methods. Drawing on examples from the works of Egyptian critics, the study highlights the limitations of these methods. Additionally, it underscores the synthesis-oriented and pluralistic approaches adopted by Egyptian critics in their critical methodologies. In this study, we aim to identify the factors influencing the methodological tendencies of modern Egyptian critics. These factors are categorized into two groups: "individual-related factors" and "work-related factors." Within the scope of critic-related factors, the study addresses elements such as "educational background," "attitudinal differences regarding tradition and innovation," "artistic perspectives," and "the critics' objectives and target audience." Regarding work-related factors, the study examines the "literary genre" and the "content of the literary work." We can say that the works of modern Egyptian critics stand out for their methodological diversity. The limitations of critical methods have led critics such as Taha Hussein and Sayyid Qutb to adopt a synthetic approach. Salâh Fadl, on the other hand, has employed a pluralistic approach when evaluating literary works, aiming to highlight the advantages and disadvantages of various methodologies.