Sanayi ihracatçılarının takip ettiği uluslararasılaşma modellerinin belirleyicileri: TR42 bölgesi örneği = Determinants of internationalization models followed by industrial exporters: the example of the TR42 region

Abstract

Uluslararasılaşma kavramına ilişkin yapılan farklı tanımlamalar ve oluşturulan farklı modeller bulunmaktadır. Literatürde bahsi geçen başlıca modelleri uppsala modeli, yenilik yaklaşımlı model, ağ bağlantıları modeli, uluslararası girişimcilik modeli, küresel doğanlar modeli olarak ifade etmek mümkündür. Kavrama yüklenen anlam içeriğine bakıldığı zaman, uluslararasılaşmanın ve uluslararası işletmelerin günümüzden çok daha eskilere dayandığını ifade edebiliriz. Bunun yanında uluslararasılaşma kavramı üzerine yapılan akademik araştırmaların günümüzde hız kazandığı da bilinen bir gerçektir. 2020'li yılların başında içinden geçtiğimiz mevcut süreçler değerlendirildiğinde meydana gelen ekonomik ve ticari değişimlerle birlikte uluslararasılaşmayı açıklamaya çalışan modellerin aşamalarında da değişimlerin olduğu düşünülmektedir. Bu sebeple bu çalışma sanayi ihracatçılarının takip ettiği uluslararasılaşma modellerin belirleyicilerini saptamak ve literatürde yer alan mevcut modellerin önerdiği aşamalarda farklılaşma olup olmadığını tespit edebilmek adına gerçekleştirilmiştir. Çalışma Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasının (İBBS) 26 istatistiki alt bölgesinden biri olan Kocaeli alt bölgesinde gerçekleştirilmiştir. TR42 Bölgesi olarak ifade edilen Kocaeli (TR421), Sakarya (TR422), Düzce (TR423), Bolu (TR424) ve Yalova (TR425) illeri kapsayan bölgede yürütülen çalışmada sanayi ihracatçılarının takip ettiği uluslararasılaşma modellerinin belirleyicileri saptanmaya çalışılmıştır. Uluslararasılaşma modellerinin uluslararasılaşma adımları olarak öngördükleri süreçlerde içinden geçilen olağanüstü durumların (covid, döviz kurlarının oranları, savaşlar vb.) etkileri de göz önüne alınarak TR42 bölgesinde faaliyet gösteren sanayi ihracatçıları üzerinde farklılaşmaların, olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. TR42 Bölgesi içerisinde uluslararasılaşmış olan firmaların teorik olarak ileri sürülen uluslararasılaşma modellerinden hangilerine uyduğu ve hangi teorik modelin uygulamada ağırlıklı olarak karşılık bulduğunun tespiti çıktı olarak sunulmuştur. Araştırma yöntemi olarak karma bir yaklaşım kullanılmıştır. İlk olarak belirlenen 8 firma ile mülakat yapılarak firmaların hangi modelleri ve hangi adımları takip ederek uluslararasılaştığı saptanmaya çalışılmıştır. Bu saptamalar için yarı yapılandırılmış olarak hazırlanan mülakat sorularından yararlanılmıştır. Mülakatlar sonucunda sekiz adet temaya ulaşılmıştır. Elde edilen temaların önem kriterlerinin belirlenmesi için karar verici uzmanların görüşlerine başvurulmuştur. Bu aşamada karmaşık problemlerin çözümünde yaygın olarak tercih edilen çok kriterli karar verme yöntemlerinden ve modern karar destek yöntemlerinden biri olan Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemi ile veriler değerlendirilmiştir. Verilerin elde edilmesi için 20 uzmanın görüşü alınmıştır. Şirket mülakatlarında doğru firmalara ve firmalar içerisinde doğru katılımcılara ulaşabilmek adına amaçlı örnekleme tekniğinden yararlanılmıştır. Yapılan mülakatlar sonucunda firmaların tanıdık vasıtası ile, dahil olunan belge ağı ile, fuarlarda tanışılan kişiler vasıtası ile yerel olarak iş yapılan müşteriler kanalı ile vb. şeklinde yaptıkları vurgulamalar dikkate alındığında uluslararasılaşma modellerinden açıklayıcılık olarak ağ bağlantıları modeline vurgu yaptıkları sonucuna ulaşılmıştır. Mülakatlar sonucu elde edilen 8 tema alanında uzman 10 akademisyen ve 10 sektör uzmanı ile paylaşılarak önem sıralaması yapmaları istenmiştir. Sektör ve akademik uzman görüşlerinde en önemli kriterin "Kişisel bağlantılar ve ağ oluşturma" olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Tezin son kısmında elde edilen bulgulara göre uluslararasılaşma niyetinde olan firmalara ve devlet nezdindeki süreçlere dair öneriler sunulmuştur.

There are various definitions and models regarding the concept of internationalization. The main models mentioned in the literature include the Uppsala Model, the Innovation Model, the Network Model, the International Entrepreneurship Model, and the Born Global Model. When examining the meaning attributed to the concept, it is evident that internationalization and international businesses date back much further than the modern era. However, it is also a well-known fact that academic research on the concept of internationalization has gained momentum in recent years. Considering the current processes at the beginning of the 2020s, it is believed that the stages proposed by models attempting to explain internationalization are undergoing changes due to economic and commercial shifts. For this reason, this study was conducted to identify the determinants of the internationalization models followed by industrial exporters and to determine whether there are differences in the stages proposed by the existing models in the literature. The study was carried out in the Kocaeli sub-region, one of the 26 statistical sub-regions classified under the Turkish Statistical Regional Units Classification (NUTS). The study focused on the TR42 region, which includes the provinces of Kocaeli (TR421), Sakarya (TR422), Düzce (TR423), Bolu (TR424), and Yalova (TR425). It aimed to determine the factors influencing the internationalization models adopted by industrial exporters in this region. The study also sought to identify any variations in the internationalization processes outlined by these models, considering extraordinary circumstances (such as COVID-19, exchange rate fluctuations, wars, etc.) affecting industrial exporters operating in the TR42 region. The findings presented the alignment of internationalized firms within the TR42 region with the theoretical internationalization models and determined which model was predominantly reflected in practice. A mixed-methods approach was used as the research methodology. Initially, interviews were conducted with eight selected firms to determine which models and steps they followed in their internationalization processes. Semi-structured interview questions were utilized for these assessments. The interviews resulted in the identification of eight themes. To evaluate the importance of these themes, the opinions of decision-making experts were sought. At this stage, data were analyzed using the Analytical Hierarchy Process (AHP), one of the widely used multi-criteria decision-making and modern decision support methods for solving complex problems. The opinions of 20 experts were collected for data acquisition. Purposeful sampling was employed to reach the correct firms and participants within those firms for the interviews. Based on the interviews, it was observed that firms emphasized factors such as connections through acquaintances, participation in certification networks, interactions at trade fairs, and collaborations with local clients. These findings indicated a strong emphasis on the explanatory power of the Network Model among the internationalization models. The eight themes derived from the interviews were shared with 10 academic and 10 industry experts, who were asked to rank them in order of importance. Both academic and industry experts concluded that "personal connections and networking" was the most critical criterion ın the final section of the thesis, recommendations were provided for firms intending to internationalize and for processes at the governmental level, based on the findings obtained.