Fotokopiden dijitale yeraltı yayıncılığı: Türkiye'de fanzin altkültürü üzerine soykütüksel çözümlemesi = Underground publishing from photocopy to digital: A genealogical analysis on fanzine subculture in Türkiye

Abstract

Bu tez, fotokopi başta olmak üzere çeşitli kopyalama teknikleri ile çoğaltılan ve sınırlı bir şekilde dağıtılan fanzinleri analiz eder. Kendilerine ana akım medyada yer bulamayan bilimkurgu meraklısı hayranları tarafından üretilen ilk fanzinler, punk müziği akımı ile birleşerek karşı-kültürel bir hamle haline gelmiştir. Altkültürlerin iletişim ağı olarak fanzinlerin incelendiği bu çalışma, dağıtıldığı mekânlardan iletişim süreçlerine yaşanılan bir gençlik hareketini sanatsal, politik ve kültürel bağlamda soruşturmuş ve fanzinleri iletişim ve etkileşim biçimleri, gündelik hayat ve yeniden üretilebilirlik, ekonomi politik, metalaşma ve dijital üretim çağındaki konumu gibi birçok bağlamda ele almıştır. Bu anlamda, araştırmanın metodolojik çerçevesi, nitel, tümevarımcı ve yorumlayıcı bir alanda gerçekleşirken araştırmacının kişisel yaşantı ve deneyimlerini sürecin bir parçası kılabilmek amacıyla, oto-etnografik yöntemin imkânlarından önemli ölçüde yararlanılmıştır. Bu yönüyle, tipolojik bir modelleme yoluyla doküman analizi ve saha araştırması gerçekleştirilmiştir. Araştırmadaki dokümanlar Türkiye'nin ilk punk fanzinlerinden güncel dönem yayınlarına dek geniş bir tarihselliğe yayılırken saha araştırmasında bu yapıtları çıkaran fanzincilerle derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Araştırmanın geçerlilik ve güvenirliğini sağlamak açısından katılımcı bir yolla çoklu veri yöntemi tercih edilirken verilerin analizi aşamasında uzman görüşlerinden faydalanılmıştır. Tasarım biçimlerinden olayları ve olguları işleyiş biçimine eleştirel bir değerlendirilmeye tabi tutulan fanzinleri anlamlandırabilmek adına fotokopiden dijital evreye dek dönüşümlerinin ortaya koyulduğu çalışmada fanzincilerle gerçekleştirilen görüşmeler destekleyici olmuştur. Araştırma, Türkiye'deki fanzin deneyimini içeriden bir bakışla yansıtmaya çalışmış ve bu radikal yapıtlarla ilk teması mercek altına alarak arzu ve üretim coşkusunu yakın plana almıştır. Sistem karşıtlığından popüler bir metaya evrilmenin kültürel ve politik bir analizinin yapıldığı tezde fanzinlerin dijital üretim çağındaki yeri kolektif bir ağla, üreticilerin gözünden değerlendirilmiş ve bu yolla, doğası gereği anonim kalmasının içindeki çağa yenik düşmemesi bakımından önemli olduğunun altı çizilmiştir. Dijital kültürün paradoksal bir biçimde bireyleri anlık hazla üreticiye çevirip, geleneksel fanzin kültünü yok ettiği bir zaman diliminde, fanzinlerin birçok yönüyle tartışıldığı bu çalışmanın, literatürde yeni diyaloglara yer açacağı düşünülmektedir.

This thesis analyses fanzines, which were reproduced by various copying techniques, especially photocopying, and distributed in a limited way. The first fanzines, produced by science fiction fans who could not find a place for themselves in the mainstream media, merged with the punk music movement and became a counter-cultural move. This study, which examines fanzines as the communication network of subcultures, investigated a youth movement experienced from the places of distribution to communication processes in an artistic, political and cultural context, and examined fanzines in many contexts such as forms of communication and interaction, daily life and reproducibility, political economy, commodification and its position in the age of digital production. In this sense, while the methodological framework of the research is qualitative, inductive and interpretative, the possibilities of the auto-ethnographic method have been utilised to a great extent in order to make the personal experiences of the researcher a part of the process. In this respect, document analysis and field research were carried out through a typological modelling. While the documents in the research span a wide historical range from Türkiye's first punk fanzines to current period publications, in-depth interviews were conducted with the zinesters who published these works in the field research. In order to ensure the validity and reliability of the research, multiple data method was preferred in a participatory way, while expert opinions were used in the data analysis phase. In order to make sense of fanzines, which are subjected to a critical evaluation from their design forms to the way they process events and phenomena, the interviews with fanzine publishers have been supportive in the study, which reveals their transformation from photocopying to the digital phase. The research has tried to reflect the fanzine experience in Türkiye from an insider's point of view, and by scrutinising the first contact with these radical works, it has brought the enthusiasm of desire and production to the forefront. In the thesis, in which a cultural and political analysis of the evolution from an anti-system to a popular commodity is made, the place of fanzines in the age of digital production is evaluated through a collective network, through the eyes of the producers, and in this way, it is underlined that the fact that it remains anonymous by nature is important in terms of not succumbing to the age within it. In a time when digital culture paradoxically turns individuals into producers with instant gratification and destroys the traditional fanzine cult, it is thought that this study, in which fanzines are discussed in many aspects, will make room for new dialogues in the literature.