Türkiye Türkçesi ağızlarında toprak kavramı ve kavram alanı = Soil concept and its conceptual field in Turkish dialects

Abstract

Türkiye Türkçesi Ağızlarında Toprak Kavramı ve Kavram Alanı başlıklı bu tez Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde yaşayan Türkiye Türkçesi ağız konuşurlarının zihninde toprak kavramının maddi ve manevi bakımdan nelere karşılık geldiğinin, nasıl bir yer tuttuğunun ağız metinleri üzerinden ortaya konması amacıyla hazırlanmıştır. Bilişsel dil bilimi bakış açısıyla dil kullanımı üzerinden zihne ulaşmak hedeflenmiş, bu maksatla bilişsel dil biliminin teorilerinden biri olan çerçeve anlam bilimi (frame semantics) yaklaşımı inceleme metodumuzun temelini oluşturmuştur. Konuşma dili üzerinden zihindeki kavramsallaştırma sürecini anlamak maksadıyla çalışmamızın malzemesi, ağız araştırmacılarının çalışmalarında yer alan deşifre ağız metinleri satır satır taranarak oluşturulmuştur. Türkiye Türkçesi ağızlarına dair akademik çalışmaların başladığı tarihten bu yana hazırlanmış ağız çalışmalarından kitap formatında yayımlanmış olanlarla yayımlanmamış doktora tezlerinin mümkün olduğunca tümüne ulaşılmaya çalışılmıştır. Ağzına dair kitap veya doktora tezi formatında çalışma bulunmayan kimi iller için varsa merkez ağzı üzerine yapılmış bir yüksek lisans tezine başvurulmuştur. Tez bir anlam bilimi çalışması olduğundan malzeme oluşturulurken bağlamı içerisinde incelenebilecek örnekler derlenmiş, bu nedenle de çalışmaların sözlükçe bölümlerinde bulunup metinler içerisinde geçmeyen veya liste halinde verilmiş örneklerle söz varlığı çalışmaları hariç bırakılmıştır. Üç bölümden oluşan tezin birinci bölümünde araştırmanın üzerine inşa edildiği temel kavramlar ve kuramsal çerçeve verilmiştir. İkinci bölüm, toprak kavram alanının çerçevelerinin, tüm unsurlarıyla ve örnek çizimleriyle birlikte ortaya konup değerlendirildiği İnceleme bölümüdür. Üçüncü bölüm ise ağız konuşurlarının zihnindeki toprak kavram alanını oluşturan kavram çerçevelerinin tespit edilmesini ve çözümlenmesini sağlayan bağlam sözlüğünden oluşmaktadır. Böylece Türkiye Türkçesi ağız konuşurlarının zihin dünyasındaki toprak kavramı, toprağın milletin yaşamında nasıl bir yer aldığı ve nasıl algılandığı aydınlatılmaya çalışılmıştır.

This dissertation titled Soil Concept and Its Conceptual Field In Turkish Dialects was prepared in order to reveal what the concept of soil corresponds to and what kind of place it occupies in the minds of Turkish dialect speakers living within the borders of the Republic of Turkey in material and spiritual terms through dialect texts. It is aimed to reach the mind via language use through the perspective of cognitive linguistics and for this purpose, frame semantics approach, one of the theories of cognitive linguistics, has formed the basis of our method of analysis. In order to understand the conceptualisation process in the mind through spoken language, the material of our study was compiled by line-by-line scanning of the transcribed dialect texts in the studies of dialect researchers. It has been attempted to reach as far as possible all of the published books and unpublished doctoral theses prepared on the Turkish dialects since the beginning of dialect studies in Turkey. For some cities where there were no books or doctoral dissertations on their dialects, a master's thesis on the central dialect of the city was used, if available. Since the dissertation is a semantics study while generating the study material, only examples that are possible to be examined in their contexts were compiled. For this reason, lexicographical studies on Turkish dialects are excluded, as well as phrases that are found in the glossary sections or word lists of the dialect studies but are not mentioned in the deciphered texts. In the first chapter of the thesis, which consists of three chapters, the basic concepts and theoretical framework on which the research is built are given. The second chapter is the Review chapter in which the frames of the conceptual field of soil are presented and evaluated with all their elements and sample drawings. The third chapter consists of a context dictionary that enables the identification and analysis of the concept frames that constitute the conceptual field of soil in the minds of dialect speakers. Thus, the concept of soil in the minds of Turkish dialect speakers, how it is perceived by them and how it takes place in their lives, was attempted to be clarified.