Delegasyoncu Demokrasi Çerçevesinde Türk Siyasal Hayatına Dair Karşılaştırmalı Bir İnceleme = A Comparative Analysis of Turkish Political Life in the Framework of Delegative Democracy

Abstract

Bu çalışmada Türk siyasi hayatı, kusurlu demokrasi türlerinden birisi olan delegayoncu demokrasi çerçevesinde incelenmiştir. Delegasyoncu demokrasi türünü ortaya atan Guillermo O'Donnell'e göre delegasyoncu demokrasilerde güç denetimi büyük oranda seçimlerle yapılırken özerk kurumlarca yapılan yatay güç denetimi zayıf kalmaktadır. Türk demokrasisi 1960 darbesinin ardından yakın zamanlara kadar vesayetçi demokrasi, illiberal demokrasi gibi kavramlar adı altında çalışılmıştır. Fakat ordunun sivil siyaset üzerindeki etkisinin azalması ve Cumhurbaşkanlığı sistemine geçiş ile birlikte Türk demokrasisinin yapısı değişmiş, ortaya çıkan yeni sistemde Türk demokrasisinin delegasyoncu yönü daha görünür hale gelmiştir. Bu çalışmada 1950-1960 Demokrat Parti dönemi ile AK Parti iktidarının 2011 sonrası dönemi delegasyoncu demokrasi çerçevesinde incelenmiştir. DP döneminde Anayasa Mahkemesinin bulunmamasından dolayı, Meclis çoğunluğunu elinde bulunduran DP üzerinde kurumsal bir denetim mekanizması oluşturulamamış ve DP istediği yasayı Meclisten geçirerek keyfi bir yönetim sergilemiştir. AK Parti iktidarının ilk iki döneminde ise DP döneminin tam tersine siyasal organlar askeri-bürokratik vesayet altında kalmıştır. AK Parti hükümetleri, iktidarının ilk yıllarında bu vesayet organları ile mücadele etmiş ve 2010'lu yıllarla birlikte sivil siyaset üzerindeki vesayeti önemli ölçüde azaltmayı başarmıştır. Fakat 2011'de başlayan AK Parti'nin üçüncü dönemiyle birlikte demokratikleşme süreci yavaşlamıştır. Bu süreçte özellikle yargı yoluyla hükümeti devirmeye yönelik girişimleriyle FETÖ'nün ortaya çıkması ve sonrasında 15 Temmuz 2016 darbe girişiminde bulunmuş olması iki yıl sürecek OHAL dönemini getirmiştir. Bu ortamda hükümet güvenliği önceleyen bazı radikal önlemler almış ve bu önlemler neticesinde demokratik kurumlar zayıflamaya başlamıştır. Bu süreçte ülkenin yaşadığı sosyoekonomik kriz ortamı siyasi kararların hızlı bir şekilde alınmasını gerektirmiş ve AK Parti sıklıkla torba yasalara ve yürütme kararnamelerine başvurmuştur. TBMM internet sitesinden elde edilen verilerle yürütme kararnamelerinin ve torba yasaların yıllara göre kullanımı analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre her iki metodun kullanımı 2010'lu yıllarla birlikte artmaya başlamış ve 15 Temmuz 2016 sonrasında yoğunlaşmıştır. Hem torba kanunlar hem de yürütme kararnameleri muhalefetin yasa yapım sürecine katılımını kısıtlamış ve iktidarı kişiselleştirmiştir.

In this study, Turkish political life is examined in the framework of delegative democracy, which is one of the defective democracy types. According to Guillermo O'Donnell, who introduced the delegative democracy, while power control works primarily vertically, horizontal accountability does not function effectively in delegative democracies. Until recently, after the 1960 military coup, Turkish democracy has been studied under concepts such as tutelary democracy and illiberal democracy. However, with the decrease in the army's influence on civilian politics and the transition to the presidential system, the structure of Turkish democracy has changed, and a new system that the delegation in Turkish democracy became more visible has emerged. In this study, the 1950-1960 Democrat Party period and the post-2011 period of the Justice and Development Party governments were classified as delegative democracy and analyzed in this framework. Due to the absence of a constitutional court during the DP period, an institutional control mechanism could not be established on the DP, which held the parliamentary majority, and DP has exhibited an arbitrary administration. Contrary to the DP period, the political organs remained under military-bureaucratic tutelage in the JDP period. JDP governments struggled with these tutelage bodies in the first years of their rule and significantly reduced the tutelage over civilian politics in the 2010s. However, with the third term of the JDP, which started in 2011, the democratization process slowed. In this process, the emergence of FETO, especially with its attempts to overthrow the government through the judiciary, and the subsequent coup attempt on July 15, 2016, brought the state of emergency that would last for two years. In this environment, the government took some radical measures that prioritized security, and as a result of these measures, horizontal accountability began to weaken. In such an environment, the socioeconomic crisis environment in the country required quick political decisions, and the JDP often resorted to omnibus bills and executive decrees. The use of both methods started to increase in the 2010s and intensified after July 15, 2016. Both omnibus bills and executive decrees restricted the participation of the opposition in the law-making process and caused the personalization of power.