Davranışsal finans perspektifinden çift kayıt sistemi bilen kişilerin davranışlarının incelenmesi = Examination of the behaviors of individuals familiar with double-entry accounting from a behavioral finance perspective

Abstract

Yıldırım, S. (2024). Davranışsal finans perspektifinden çift kayıt sistemi bilen kişilerin davranışlarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi. Genel olarak muhasebe, kuruluşların finansal nitelikteki işlemlerini ve olaylarını kaydeden, sınıflandıran, özetleyen ve raporlayan bir sistem olarak tanımlanmaktadır. İşletmeler para akışlarını, gelir gider dengesini muhasebe sistemlerinde takip etmekte ve bu mali işlemleri farklı hesaplara kaydetmektedir. Aynı şekilde insanlar da zihinlerinde benzer bir muhasebe sistemi kullanmakta, finansal eylem ve kararlarını değerlendirmekte, sınıflandırmakta ve ayrı zihinsel hesaplara kaydetmektedir. İnsanın sahip olduğu bu muhasebe sistemi, beynimizin doğal olarak bildiği bir sistem olup zihinsel muhasebe olarak adlandırılmaktadır. Zihinsel muhasebe yanılgısı bireyi rasyonellikten uzaklaştırır ve hatalı kararlar almasına neden olmaktadır. Yatırım kararı ve tüketime yönelik davranışsal çalışmalar öncelikle ekonomi bilim alanında büyük bir ivme kazanmıştır. Ekonomi alanında ki bu gelişmeler neticesinde finans ve muhasebe alanlarında yapılan araştırmalarla devam etmektedir. Davranış bilimleri ve iktisat biliminin disiplinlerarası çalışmaları davranışsal finans ve zincirleme olarak bu iki alan çalışmaları zihinsel muhasebenin çıkış noktası olmuştur. Kahneman ve Tversky'nin (1979) beklenti teorisi, çerçeveleme etkisi ve psikolojik muhasebe çalışmalarından etkilenen Thaler (1980; 1985) zihinsel muhasebe kavramını öne atmış ve literatüre kazandırmıştır. Zihinsel sistemin ana bilim olan muhasebe sistemi benzerliğinden kaynaklı olarak bu çalışmanın amacı belirlenmiştir. Bu çalışmada, muhasebe bilgi üretenleri ve bilgi sahibi olan "Çift Kayıt Sistemi" bilmesi beklenen mali müşavir, muhasebeci, finans danışmanı, mali müşavir stajyeri, muhasebe öğretmeni mesleklerini icra eden mensupların finansal olaylar karşısında diğer meslek dallarında çalışan veya çalışmayanlara göre yatırım ve tüketim kararlarında ne derece zihinsel muhasebe yanılgısına kapılarak ne derece de rasyonel kararlar aldıkları ölçülmesi amaçlanmıştır. Nicel bir yaklaşımın benimsediği bu çalışmanın anakütlesi Sakarya, Kocaeli, İstanbul illerinde ikamet eden 18 yaş ve üzeri çift kayıt sistemi bilen ve çift kayıt sistemi bilmeyen bireyler olarak belirlenmiş ve veri toplama aracı olarak anket yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda, araştırma amacına uygun olarak ve yazındaki çalışmalardan uyarlanmış senaryoların bulunduğu bir online anket formu hazırlanmıştır. İnternette anket yöntemiyle 133 katılımcıdan kasti örnekleme yoluyla elde edilen veriler üzerinde IBM SPSS 27 yazılımıyla tek kuyruklu bağımsız gruplar t-testi, ANCOVA ve Ki-Kare analizleri uygulanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular çerçevesinde çift kayıt sistemi bilen katılımcıların senaryolara verdikleri rasyonel cevapların ortalaması çift kayıt sistemi bilmeyen katılımcılardan daha yüksek olduğu ve farkın istatiksel açıdan anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Geleneksel Finans, Davranışsal Finans, Beklenti Teorisi, Zihinsel Muhasebe

Yıldırım, S. (2024). Examination of the behaviors of individuals familiar with double-entry accounting from a behavioral finance perspective (Unpublished master thesis). Sakarya University. In general, accounting is defined as a system that records, classifies, summarizes, and reports the financial transactions and events of organizations. Businesses track their cash flows and income-expenditure balance in accounting systems, recording these financial transactions in different accounts. Similarly, individuals also use a similar accounting system in their minds to evaluate and classify their financial actions and decisions, recording them in separate mental accounts. This accounting system inherent in human cognition is referred to as mental accounting. The mental accounting bias leads individuals away from rationality and can result in erroneous decisions. Behavioral studies on investment decisions and consumption have gained great momentum primarily in the field of economics. As a result of these developments in the field of economics, research continues in the fields of finance and accounting. The interdisciplinary studies of behavioral sciences and economics, chained together with behavioral finance, have become the starting point of mental accounting. Kahneman and Tversky's (1979) prospect theory, the framing effect, and Thaler's (1980; 1985) concept of mental accounting, influenced by studies in psychological accounting, have been introduced and contributed to the literature. Due to the similarity with the fundamental accounting system of the cognitive system, the purpose of this study is determined. This study aims to measure the extent to which professionals such as financial consultants, accountants, financial advisors, accounting teacher, and accounting intern, who are expected to be familiar with the "Double-Entry Accounting System," succumb to mental accounting bias in their investment and consumption decisions compared to those working in other professions or not working at all. The study, adopting a quantitative approach, focuses on individuals aged 18 and above residing in Sakarya, Kocaeli, and Istanbul who are knowledgeable and not knowledgeable about the double-entry accounting system. An online survey form was prepared with scenarios adapted from relevant literature and in line with the research purpose. Using the internet survey method, data were collected from 133 participants through purposive sampling, and IBM SPSS 27 software was applied for one-tailed independent samples t-test, ANCOVA, and Chi-square analyses. Based on the findings from the research, it was determined that the average of rational responses given by participants familiar with the double-entry accounting system to scenarios is higher than those unfamiliar with the system, and the difference is statistically significant. Keywords: Traditional Finance, Behavioral Finance, Prospect Theory, Mental Accounting