Hicrî birinci asır İslâm toplumunda yemek kültürü = Food culture in the İslamic society of the first century hijri

Abstract

Hicrî birinci asrın yemek kültürünü ortaya koymak üzere hazırlanan tezimizde yüzyıl boyunca yenilen yiyecek ve yemekler araştırılmıştır. Konu incelenirken dönemler arası karşılaştırmalar yapılmış ve dönemin sosyo-kültürel hayatıyla ilgili önemli bilgiler elde edilmiştir. Konuyla doğrudan ilgili kaynaklar merkeze alınarak hazırlanan araştırmamızda, tahlil, değerlendirme yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmamızda Câhiliye geleneğinde var olan çoğu yemeğin Erken İslâmî dönemde de yenilmeye devam ettiği, İslâm'ın gelişi ile birlikte yasak kılınan bazı yiyecekler dışında beslenme alışkanlıklarının çok fazla değişmediği anlaşılmıştır. Bu dönemde coğrafyanın getirdiği imkânlarla yerel halkın elinde bulunan yiyecek ve yemeklerin tüketildiği ayrıca ticaret yoluyla da bazı yeni yiyeceklerle tanışıldığı bilinmektedir. Hz. Peygamber döneminden itibaren yeni yiyecek ve yemeklerle karşılaşma yollarından biri de fetihler aracılığıyla diğer kültürlerin yemekleriyle tanışılmasıdır. Böylece yeni yemekler de Müslümanların beslenmesine dâhil edilmiştir. Hulefâ-yi Râşidîn ve Emevîler döneminde bazı kişilerin sade beslenme biçimini devam ettirirken çoğunluğun artan refah seviyesine bağlı olarak eski beslenme biçimini oldukça değiştirdikleri tespit edilmiştir. Özellikle devlet adamlarının halka düzenlediği ziyafetlerde yemeklerde çeşitliliğin arttığı görülmektedir. Abbasîler dönemi bu tarihi bilgilerin kayıt altına alındığı, yemek kitaplarının yazıldığı, ayrıca saray yemek kurallarının ortaya koyulduğu bir dönem olarak bilinmektedir. İncelediğimiz dönem açısından ekmek, ekmeğe katık yapılan tuz, sirke, zeytinyağı, tereyağı, kaymak, kurutulmuş lor, bal gibi yiyeceklerin; et ve et çeşitleri, sebze ve meyvelerin beslenmede önemli bir yere sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Tezimizde İslâm toplumunda tüketilen yemekler ve diğer kültürlerden örnek alınan yemek çeşitleri hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca gıdaların üretilmesi, taşınması, tüketim alışkanlıkları, yemek pişirme yöntemleri, kullanılan malzemeler, sofra adabı, tat algısı, sağlık ve beslenme ilişkisi ile ilgili konular da ortaya konulmaya çalışılmıştır.

In our thesis, which was prepared to reveal the food culture of the first century of the Hijri, the food and dishes eaten throughout the century were researched. While examining the subject, comparisons were made between periods and important information about the socio-cultural life of the period was obtained. Analysis and evaluation methods were used in our research, which was prepared by centering the sources directly related to the subject. In our study, it has been understood that most of the dishes in the Jahiliyya tradition continued to be eaten in the Early Islamic period, and the dietary habits did not change much, except for some foods that were forbidden with the advent of Islam. It is known that in this period, the food and meals available to the local people were consumed with the opportunities brought by the geography, and some new foods were introduced through trade. One of the ways of encountering new food and dishes since the time of the Prophet is to meet the dishes of other cultures through conquests. Thus, new dishes were included in the Muslim diet. It has been determined that while some people continued their simple diet in the period of Hulefa-yi Raşidin and Umayyads, the majority of them changed their old diet considerably due to the increasing welfare level. Especially in the banquets organized by the statesmen to the public, it is seen that the variety in the meals has increased. The Abbasid period is known as a period when this historical information was recorded, cookbooks were written, and the palace food rules were revealed. In terms of the period we examined, It has been revealed that foods such as bread, salt added to bread, vinegar, olive oil, butter, cream, dried curd, honey; meat and meat varieties, vegetables and fruits have an important place in nutrition. In our thesis, information is given about dishes consumed in İslamic society and the types of dishes taken as examples from other cultures. In addition, the issues related to the production, transportation, consumption habits, cooking methods, materials used, table manners, taste perception, health and nutrition relationship were also tried to be revealed.