Aile işletmelerinde selef açısından halef hazırlamanın halef açısından yönetimi devralmanın beklenti ve zorlukları üzerine bir araştırma = A research on the expectations and difficulties of preparing a successor in family businesses and taking over the management

Abstract

Aile işletmeleri, istihdam oluşturulmasında önemli rol oynayan ekonomik ve sosyokültürel düzenin önemli bir dinamiğidir. Buradan hareketle aile işletmeleri kurulduktan sonra sürekli olması önemli bir gerekliliği ifade eder. Sürekliliğin sağlanması ise aile işletmelerinde nesiller arasında sağlıklı bir yönetimin devri ile mümkün olacaktır. Yönetimin devri aşamasında aile işletmelerinde selef ve halefin beklenti ve zorluklarının tespiti sağlıklı bir yönetim devrini ortaya çıkarmada etkili görülmektedir. Ancak ulusal akademik yazında aile işletmelerinin sürekliliğinin sağlanmasında kritik bir aşama olan aile işletmelerinin yönetiminin devri sürecinde 1. nesilden 2. nesile devirlerdeki halef ve seleflerin beklenti ve zorluklarına ilişkin algıları ile 2. nesilden 3. nesile devirlerdeki halef ve seleflerin beklenti ve zorluklarına ilişkin algılarının belirlenmesi, belirtilen nesil grupları arasındaki olası farklılıkların ortaya çıkartılması ve farklılıkların birbirleriyle kıyas edilerek incelenmesine yönelik gereken önemin verilmediği görülmektedir. Literatürde selef ve halefin yönetimin devri sürecindeki beklenti ve zorluklarını belirlemeye ilişkin az sayıda çalışma vardır ve ortaya çıkarılan çalışmaların sadece tek aktöre (selef veya halef) odaklandığı görülmektedir. Literatürdeki bu boşluktan hareketle çalışma kapsamında aile işletmelerinde yönetimin devri sürecinde selef ve halef aktörlerinin beklenti ve zorluklarının belirlenmesi ve 1. ve 2. nesil ile 2. ve 3. nesil arasında beklenti ve zorlukların karşılaştırılması amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda çalışma, aile işletmeleri yönetiminin devri sürecinde 1. nesilden 2. nesile devirlerdeki halef ve seleflerin beklenti ve zorluklarına ilişkin algıları ile 2. nesilden 3. nesile devirlerdeki halef ve seleflerin beklenti ve zorluklarına ilişkin algılarının belirlenmesi, belirtilen nesiller arasındaki farklılıkların ortaya çıkartılarak birbirleriyle kıyas edilecek şekilde tasvir edilmesini sağlayan nitel bir araştırma olarak kurgulanmıştır. Çalışma kapsamında verilerin elde edilmesinde mülakat tekniği benimsenmiştir. Mülakat yapılacak katılımcıların belirlenmesinde ise amaçlı örnekleme tekniği benimsenmiştir. Bu kapsamda 2021 yılındaki İSO 500/İSO ikinci 500 sıralamasına dahil olmuş veya TAİDER mensubu bir aile işletmesindeki selef ve halefler örnekleme dahil edilmiştir. Veri analizinde ise yönlendirilmiş içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda aile işletmeleri yönetiminin devri sürecinde selef ve haleflerin beklentilerine ve sürecin zorluklarına ilişkin algılarının büyük oranda literatürden farklılaştığı görülmüştür. Yapılan literatür taramasında belirlenen 21 beklenti ve zorluk katılımcılara yöneltilmiştir. Literatür taraması sonucunda belirlenen 21 beklenti ve zorluktan yalnızca yedisinde (7) (selefin halefe karşı saygılı tutum sergilemesi ve anlayışlı olması, selefin devretme niyetinin olması, halefin donanımlı olması vb.) literatürle uyumlu sonuçlara, 14'ünde ise (halefin selefe karşı sabırlı tutum sergilemesine yönelik beklentilerin halefte yarattığı baskı, selefin yöneticiliği bırakmama isteği vb.) literatürden farklı sonuçlara ulaşılmıştır. Yapılan analizlerde "işletmelerin kurumsallaşma düzeyi, yapılan iş ve işlemlerin yazılı kurallar ve belli bir plan dahilinde yapılması, selef ve halef arasındaki ilişki düzeyi" gibi faktörlerin selef ve halef aktörlerinin beklenti ve zorluklarının oluşmasında etkisi olduğu da görülmüştür.

Family businesses are important dynamic economic/sociocultural order plays an important role creating employment. When this situation is taken into account important requirement family businesses continue their activities uninterruptedly after they are established. Ensuring continuity will possible with transfer healthy management between generations family businesses. Determination expectations/difficulties of predecessor/successor in family businesses during transfer management seems effective in revealing healthy management transfer. However, perceptions successor/predecessor actors transfer from1st generation/2nd generation expectations difficulties successor/predecessor actors transfer 2nd generation/3rd generation during transfer management family businesses which is critical stage in ensuring continuity family businesses national academic literature. It seen that necessary importance hasn't been given determination perceptions people about subject revealing possible differences between mentioned generation groups examining possible differences if by comparing them with each other. There are few studies in literature determine expectations/difficulties predecessor/successor in transfer of management and seems studies focused only one actor (predecessor/successor). Based on gap in literature within scope study it is aimed determine expectations/difficulties of predecessor/successor actors during the transfer management in family businesses/compare expectations/difficulties between 1st/2nd generation/2nd/3rd generation groups. In line with purpose study aims determine perceptions successor/predecessor actors transfer 1st generation/2nd generation/perceptions successor/predecessor actors in transfer 2nd generation/3rd generation regarding expectations/difficulties between specified generations. It has been designed qualitative research enables reveal possible differences/describe similarities/differences in way they can compared with each other. In scope study interview technique was adopted obtaining data. Easy sampling technique was adopted determining participants to interviewed. In context was included ISO 500 list published 2021/ISO second 500 list published in 2020/predecessors/successors family business owned TAIDER were included in sample. Directed content analysis was used in data analysis As a result of research has been seen perceptions predecessor/successor actors regarding expectations/difficulties process transfer process family business management differ greatly literature. 21 expectations/difficulties determined researcher result literature review were directed participants. Out of 21 expectations/difficulties determined researcher result literature review only seven (7) (predecessor's respectful attitude/understanding towards successor the predecessor's intention transfer successor's being equipped) had results consistent literature/14 the other hand (pressure created by expectation successor display patient attitude towards predecessor) different results from literature reached. The analyzes made has been factors such as level of institutionalization enterprises the execution of works/transactions within written rules/a certain plan level of relationship between predecessor/successor have effect expectations/difficulties predecessor/successor actors.