Erken çocukluk döneminde düşünme ve felsefe eğitimi: Çocuklar sorguluyor = Thinking and philosophy education in early childhood: Children are questioning

Abstract

Bu araştırmada çocuklar için felsefe yaklaşımı ile sosyal bilgiler ve felsefe temel alınarak hazırlanan etkinliklerin, çocukların düşünme becerilerine etkisi incelenmeye, felsefenin temelini oluşturan düşünme ve sorgulamanın eğitimle bütünleştirilmesi sağlanarak programın uygulayıcısı olan öğretmenlere ve program yapıcılara bu anlamda yeni bir bakış açısı kazandırmaya çalışılmıştır. Çalışma uzun soluklu ve etkinlik temelli olması, araştırmacının süreçte birebir yer alması nedeniyle eylem araştırması modeliyle desenlemiştir. Araştırma gözlem, pilot ve esas uygulama aşamalarını içermiştir. Gözlem çalışmasının dönem sonu yapılması nedeniyle araştırmada iki katılımcı grup yer almıştır. Çalışma Kocaeli ilinin Derince ilçesinde bulunan devlete ait bir okul öncesi eğitim kurumunda gerçekleştirilmiştir. Gözlemin yapıldığı çalışma grubu toplam 22 çocuktan (11 erkek, 11 kız) , etkinlik uygulama çalışmasının yapıldığı çalışma grubu ise 19 çocuktan (14 erkek, 5 kız) oluşmuştur. Araştırmada katılımcıların seçiminde "kolay ulaşılabilir durum örneklemesi" kullanılmıştır. Araştırmada katılımlı ve katılımcı olmayan gözlem, doküman incelemesi (resim ve etkinlik kağıtları) ve görüşme olmak üzere birçok veri toplama aracına başvurulmuştur. Çalışmada elde edilen bulgular "çocuklar için felsefe"ye dayalı mevcut durumu betimlemek amacıyla yapılan gözleme ve çocuklar için felsefe yaklaşımı kapsamında geliştirilen etkinliklerin verilerine dayanmıştır. Çalışma kapsamında ulaşılan verilerin betimsel ve içerik analizine tabi tutularak yorumlaması yapılmıştır. Çalışmanın geçerliliği ve güvenirliliği adına uzman görüşü alma, süreçte birebir yer alma, farklı veri toplama araçları kullanma gibi yollara başvurulmuştur. Gözlem sonucunda öğretmen tarafından çocuklara yöneltilen soruların daha çok hatırlamaya dayalı sorular olduğu, soru-cevap etkinliklerinin tek taraflı ilerlediği, çocukların yaratıcı düşünme, problem çözme gibi becerilere sahip olmasına rağmen bu tür etkinliklerin yeterince uygulanmadığı, düşünüp fikirlerini beyan etmelerine, tartışmalarına imkân tanınmadığı, çocukların gözlem süresince yoğun olarak neden-sonuca dayalı ifadelerde bulunduğu, etkinliklerde çocukların genellikle renk, şekil vb. durumlarda öğretmenin belirlediği çizginin dışına çıkmadığı, bu anlamda kalıpçı düşünmeye sevk edildiği tespit edilmiştir. Uygulama sonucunda ise çocukların; nedene/niçine dayalı sorular ürettiği, bir konu tartışılırken arkadaşının görüşüne katılıp katılmadığını beyan ettikten sonra kendi görüşünü ortaya koyduğu, görüşünü gerekçeleri ile açıklamaya çalıştığı, farklı görüşler ileri sürebildiği, soyut kavramlara ilişkin belirlenimlerde bulunduğu, eleştirel düşünme, olasılıklı düşünme, karar verme gibi beceriler sergilediği, merak ettikleri konuların özellikle doğaya ve evrene, oluşuma, işleyişe, büyümeye, dine ve yaratılışa, hayali unsurlara ilişkin olduğu, soyut konular olan iyi-kötü kavramlarına, savaş olgusuna, özgürlüğe, kurallara, varlığa ilişkin belirlenimlerde bulundukları görülmüştür.

In this study, it was tried to examine the effects of the activities prepared on the basis of the approach of philosophy for children, social studies and philosophy on children's thinking skills; to gain a new perspective to the teachers and program makers who are the implementers of the program by integrating the thinking and questioning that form the basis of philosophy with education. The study was designed with an action research model because it was long-term and activity-based, the researcher was involved in the process. The research was included observation, pilot and main implementation stages. The observation study was conducted at the end of the term, so there were two participant groups in this study. The study was carried out at a state preschool education institution in the district of Derince in Kocaeli. The study group of in which the observation was consisted of 22 children (11 boys, 11 girls); the study group in which the implementation study was consisted of 19 children (14 boys, 5 girls). "Easily accessible situation sampling" was used in the selection of the participants in the research. In the study, many data collection tools were used, including participant and non-participant observation, document analysis (pictures and activity papers) and interviews. The findings obtained in the study were based on the data of the activities developed within the scope of the philosophy for children approach and the observations that made to describe the current situation based on "philosophy for children". The data obtained within the scope of the study were also interpreted by being subjected to descriptive and content analysis. For the validity and reliability of the study were used the methods such as getting expert opinion, taking part one to one in the process, using different data collection tools. As a result of the observation, it was found that the questions directed to the children by the teacher were mostly based on remembering, question-answer activities were progressed unilaterally, creative thinking and problem solving etc. activities were not sufficiently practiced, although children have these skills, children were not allowed to think, express their opinions and discuss, were used the expression of cause anf effect intensely during the observation period, children usually didn't go beyond the line (color, shape etc.) determined by the teacher in activities, so they were encouraged to think stereotypically. As a result of the implementation, it was observed that children were produced questions based on reason/why, was expressed his/her own opinion after declaring whether he/she disagrees with his/her friend's opinion while discussing a subject, was tried to explain his/her own opinion with the reason, could put forward different opinions, were made determinations about abstract concepts, were exhibited skills such as critical thinking, probabilistic thinking, decision making, the subjects they wonder were especially about nature and the universe, formation, functioning, growth, religion and creation, imaginary elements, were made determinations about the freedom, rules, and existence, good-bad concepts, the phenomenon of war.