Öğretmenlerin mesleki yabancılaşması ve mesleki motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi = Examination of the relationship between teachers' professional alienation and vocational motivation levels

Abstract

Bu araştırmada öğretmenlerin mesleki yabancılaşma ve motivasyon düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi ile bu iki kavram arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini ve örneklemini 2021-2022 eğitim öğretim yılında, Sakarya ilinde devlet okullarında görev yapan öğretmenlerden basit seçkisiz örneklem yöntemiyle seçilen 412 katılımcı oluşturmaktadır. İlişkisel tarama modelinin kullanıldığı bu çalışmada, katılımcıların mesleki yabancılaşma düzeyi "İşe Yabancılaşma Ölçeği" ile mesleki motivasyon düzeyi ise "Öğretmen Mesleki Motivasyonu Ölçeği" kullanılarak ölçülmüştür. Verilerin analizinde katılımcıların mesleki yabancılaşma ve motivasyon düzeylerinin cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu ve okul yöneticiliği yapmış olma durumu değişkenlerine göre farklılaşmasının belirlenmesinde t-testi; çalışılan kademe, kıdem ve kadro durumu değişkenlerine göre farklılaşmasının belirlenmesinde tek yönlü ANOVA; mesleki yabancılaşma ile motivasyon ilişkisinin belirlenmesinde ise Pearson korelasyonu uygulanmıştır. Mesleki motivasyonun mesleki yabancılaşma üzerindeki etkisi regresyon analizi ile incelenmiştir. Katılımcıların mesleki yabancılaşma düzeyinin düşük, mesleki motivasyon düzeyinin ise yüksek olduğu saptanmıştır. Erkek katılımcıların mesleki yabancılaşmanın geneli ve anlamsızlık, yalıtılmışlık, okula yabancılaşma alt boyutlarına ilişkin algılarının kadınlara göre yüksek olduğu belirlenmiştir. Bekar katılımcılarda, lisansüstü eğitime sahip olanlarda, kıdemi 0-5 yıl olanlarda, sözleşmeli ve ücretli çalışanlarda, daha önce okul yöneticiliği yapmamış katılımcılarda yalıtılmışlık algısının daha yüksek olduğu görülmüştür. Lise kademesinde çalışanlarda anlamsızlık; okul öncesi ile ortaokul kademesinde çalışanlarda ise okula yabancılaşmanın en yüksek olduğu tespit edilmiştir. Kadın katılımcıların mesleki motivasyonun geneli ve tüm alt boyutlarına ilişkin algılarının erkeklere göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Evli katılımcıların mesleki motivasyon ile fiziki imkânlar ve okul içi faktörler alt boyutuna ilişkin algıları bekarlara göre daha yüksektir. Okul öncesi kademesinde mesleğini icra edenlerin mesleki motivasyonun geneli, fiziki imkânlar, okul dışı faktörler alt boyutuna ilişkin algılarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Eğitim durumu lisansüstü olan katılımcıların fiziki imkânlar alt boyutuna ilişkin algıları diğerlerine göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. Kıdemi 21 yıl ve üstünde olanların ve daha önce okul yöneticiliği yapmış olanların fiziki imkânlar, okul içi ve okul dışı faktörler alt boyutlarına ilişkin algılarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Kadro durumu değişkeninin ise mesleki motivasyon ve alt boyutları açısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir. Ayrıca mesleki yabancılaşma ve mesleki motivasyon arasında orta düzeyde negatif ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin mesleki motivasyon algısının mesleki yabancılaşma düzeylerinin anlamlı bir yordayıcısı olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Öğretmen, Okul Yöneticisi, Mesleki Motivasyon, Mesleki Yabancılaşma.

In this study, it was aimed to examine the professional alienation and motivation levels of teachers in terms of some variables and to determine the relationship between these two concepts. Sample of the research consists of 412 participants selected by simple random sampling method from teachers working in public schools in Sakarya in the 2021-2022 academic year. In this study, in which the relational screening model was used, the level of professional alienation of the participants was measured with the "Work Alienation Scale" and the level of professional motivation was measured using the "Teacher Vocational Motivation Scale". In the analysis of the data, the t-test was used to determine the differentiation of the occupational alienation and motivation levels of the participants according to the variables of gender, marital status, educational status and having been a school administrator; One-Way ANOVA was used to determine the differentiation according to the level of employment, seniority and staff status; Pearson correlation was used to determine the relationship between professional alienation and motivation. The effect of occupational motivation on occupational alienation was examined by regression analysis. It was determined that the level of professional alienation of the participants was low and the level of professional motivation was high. It was determined that male participants had higher perceptions of occupational alienation and the sub-dimensions of meaninglessness, isolation, alienation from school compared to females. It was observed that the perception of isolation was higher in single participants, those with postgraduate education, those with 0-5 years of seniority, contracted and paid employees, and participants who had not been a school administrator before. It was determined that meaninglessness was the highest among those working at the high school level, and alienation from the school was the highest among those working at the pre-school and secondary school level. It was determined that female participants' perceptions of general and all sub-dimensions of occupational motivation were higher than males. Perceptions of married participants regarding vocational motivation, physical opportunities and in-school factors sub-dimension are higher than those of singles. It has been observed that the perceptions of those who perform their profession at the pre-school level regarding the general vocational motivation, physical opportunities, and out-of-school factors sub-dimension are higher. It was determined that the perceptions of the participants with postgraduate education regarding the physical facilities sub-dimension were higher than the others. It has been determined that those who have a seniority of 21 years or more and those who have been school administrators have higher perceptions of physical facilities, in-school and out-of-school factors sub-dimensions. It was determined that the variable of staff status did not show a statistically significant difference in terms of vocational motivation and its sub-dimensions. In addition, it was concluded that there is a moderate negative and statistically significant relationship between professional alienation and professional motivation. It has been determined that teachers' perception of professional motivation is a significant predictor of professional alienation levels. Keywords: Teacher, School Administrator, Professional Motivation, Professional Alienation.