Sosyal bilgiler ders kitaplarında küreselleşmenin yer alma durumu = The position of globalization in social studies textbooks

Abstract

Dünyanın küçülerek küresel bir köye dönüşmesine neden olan küreselleşmeye süreç olarak bakıldığında yaklaşık beş yüz yıllık bir maziye sahip olduğu ve 1950'lerden bu yana dünyada büyük, hızlı ve karmaşık bir dönüşüme yol açtığı görülmektedir. Bu süreçte küreselleşmenin lehinde ve aleyhinde tavırlar ve davranışlar söz konusu olmuştur. Küreselleşme bilim ve teknoloji, eğitim, ekonomi, siyasi ve sosyokültürel gibi alanlarda etkiler oluşturmaktadır. Görüldüğü üzere etkide bulunduğu alanlardan biri de eğitimdir. Temelde bireyde istendik yönde ve kalıcı davranış değişiklikleri oluşturma süreci olan eğitim küreselleşmeyle berber ortaya çıkan, yayılan ve değişen hemen her türlü unsurdan etkilenen dinamik bir alandır. Dolaysıyla bu alanda küreselleşmenin yer alma durumunun tespiti, sürecin sağlıklı şekilde yönetilebilmesi ve olumsuz etkilerinin azaltılması yönünden önem arz etmektedir. Dünyanın çoğu ülkesinde olduğu gibi Türkiye'de de değişen şartlara göre eğitim sisteminde değişikliklere gidilmekte, yenileştirme ve iyileştirme çalışmaları yapılmakta ve sistemde çağdaş gelişmelere paralel düzenlemeler hayata geçirilmektedir. Amaç değişen şartlara uyum sağlayan ve geleceğe her yönüyle hazırlanmış bireylerin yetiştirilmesidir. Dolayısıyla sadece Türkiye içindeki değişen koşullara göre değil aynı zamanda küresel ölçekli değişmelere de uyum sağlayabilecek vatandaşlar yetiştirmenin önemi daha da artmaktadır. Bu bağlamda Türkiye'de ve dünyada meydana gelen ve gelecek olan gelişme ve değişimlerin eğitim sistemine aktarılması büyük önem arz etmektedir. Bunun yapılmasının en etkili yollarından biri dersler, öğretim programları ve bunlara göre hazırlanan ders kitaplarında değişiklik, iyileştirme ve düzenlemelerin yapılmasıdır. Küreselleşme süreci bu kapsamda en önemli konulardan biridir. Çünkü bu süreç dinamik bir süreç olduğu için sürekli izlenmeli ve bu sürece hazırlıklı olunmalıdır. Türkiye'de küreselleşmenin eğitim içerisinde yer alma durumları öğretim programları ve bunlara göre hazırlanan ders kitaplarında daha belirgin olarak izlenebilmektedir. Çünkü bu iki unsur üzerindeki değişiklikleri izlemek çok daha kolay olmaktadır. Türk Eğitim Sisteminde küreselleşmenin yer alma durumunun en iyi izlenebildiği derslerin başında Sosyal Bilgiler dersi gelmektedir. Çünkü bu ders temelde teknolojik, ekonomik, siyasal, kültürel ve sosyal alanlarda olumlu davranışlar geliştiren ve değişen toplumsal koşullara uyum sağlayabilen bireyleri yetiştirmeyi hedeflemektedir. Dolayısıyla küreselleşme sürecinden de en fazla etkilenen derslerinden biri olduğu aşikârdır. Bu bağlamda bu araştırmada küreselleşme olgusunun 2019 yılında yayınlanan 4., 5., 6. ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında nasıl yer aldığının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırma nitel bir araştırmadır. Araştırma kapsamında Sosyal Bilgiler ders kitapları küreselleşmenin bilim ve teknoloji, eğitim, ekonomi, siyasi ve sosyokültürel boyutları kapsamında doküman incelemesi tekniğiyle incelenmiş ve betimsel analize tabi tutulmuştur. Araştırma sonucunda, incelenen Sosyal Bilgiler ders kitaplarına göre, küreselleşmenin, incelenen boyutları itibariyle en fazla 7. sınıf ders kitabında yer aldığı, bu ders kitabını sırasıyla 5., 4. ve 6. sınıf ders kitaplarının takip ettiği tespit edilmiştir. İncelenen ders kitaplarının üniteleri itibariyle küreselleşmenin boyutlarına göre en fazla ders kitaplarının 7. ünitelerinde, en az ders kitaplarının 6. ünitelerinde olduğu belirlenmiştir. Küreselleşmenin en fazla yer aldığı ünitenin 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında bulunan "Türk Tarihinde Yolculuk" ünitesi, en az yer aldığı ünite ise 6. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında bulunan "Biz ve Değerlerimiz" ünitesi olduğu görülmüştür. Küreselleşmenin en fazla yer aldığı konu 7. sınıf ders kitabındaki "Türk Tarihinde Yolculuk" ünitesinde bulunan "Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri" olurken, hiçbir örneğe rastlanamayan konular ise 4. sınıf ders kitabında yer alan "Çevremizde Neler Var?", "Ayağımızı Yorganımıza Göre Uzatalım" ve "Sorumluluk Üstleniyorum", 5. sınıf ders kitabındaki "Yaşadığım Yerin Yönetimi", 6. sınıf ders kitabında bulunan "Toplumdaki Rollerim" ve "Ülkemizin Coğrafi Özellikleri" ve 7. sınıf ders kitabındaki "İletişim Kurarak Anlaşırız", "Olumlu İletişim, Mutlu Birey ve Toplum" ve "Anayasa'dan Gelen Güç" olarak belirlenmiştir. İncelenen ders kitaplarına göre küreselleşmeye ilişkin en fazla görselin 5. sınıf ders kitabında, en az görselin ise 6. sınıf ders kitabında yer aldığı saptanmıştır. Ayrıca 4. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabının "Bilim, Teknoloji ve Toplum" ünitesindeki "Geçmişten Bugüne Teknoloji" konusu küreselleşmeye yönelik en fazla görsel örnek belirlenen konu olmuştur.

Considering the process of globalization that caused the world to transform into a global village, it is observed that it has a past of about five hundred years and has brought about a large, rapid, and complex transformation in the world since the 1950s. In this process, there have been attitudes and behaviors for and against globalization. Globalization has effects in such fields as science and technology, education, economy, political, and socio-cultural. As can be seen, one of the fields on which it has an effect is education. Education, which is basically considered as the process of creating desired and permanent behavioral changes in the individual, is a dynamic field that is affected by almost all kinds of factors that emerge, spread, and change through the globalization. Therefore, determining the position of globalization in this field is important in terms of managing the process in a healthy way and reducing its negative effects. As in most countries across the world, some changes are also made in the education system in Turkey according to the changing conditions in time, and the renovation and improvement practices are conducted, and the required parallel arrangements with the contemporary developments are implemented in the system. The purpose is to raise individuals who adapt to changing conditions and are prepared for the future in every aspect. Therefore, the importance of raising citizens to adapt not only the changing conditions in Turkey but also the changes in global scale is increasing day by day. In this respect, the transfer of the future developments and changes in Turkey and in the world into the education system is of great importance. One of the most effective ways of doing this is to make changes, improvements and arrangements in the courses, curriculums and textbooks prepared accordingly. The globalization process is one of the most important issues in this context. Since this process is a dynamic process, it should constantly be observed, and everybody should be prepared for this process. Position of globalization in the education system of Turkey can be clearly monitored in the teaching programs and textbooks prepared according to them because it is much easier to monitor the changes on these two elements. The Social Studies course is one of the courses in which the position of globalization in the Turkish Education System can be followed best since this course basically purposes to train individuals who develop positive behaviors in technological, economic, political, cultural, and social fields and can adapt to changing social conditions. Therefore, it is obvious that it is one of the lessons which is most affected by the globalization process. In this context, it is purposed in this research to determine how the phenomenon of globalization is included in the 4th, 5th, 6th, and 7th grade Social Studies textbooks published in 2019. The research is a qualitative research. In this research, Social Studies textbooks were examined through the document analysis technique within the scope of the science and technology, education, economy, political, and socio-cultural dimensions of globalization, and they were subjected to the descriptive analysis. As a result of the research, according to the analyzed Social Studies textbooks, it was concluded that the globalization is included in the 7th grade textbook at most and that it is respectively followed by the 5th, 4th, and 6th grade textbooks. It was also determined that the globalization issues were in the 7th units of the textbooks at most and the least in the 6th units of the textbooks, according to the dimensions of globalization. In addition, it was observed that the unit in which globalization takes place the most is the "Journey in Turkish History" unit in the 7th grade Social Studies textbook and that the least involved unit is the "We and Our Values" unit in the 6th grade Social Studies textbook. While the subject in which the globalization is mostly included is "Developments in Europe and Its Effects on the Ottoman Empire" in the "Journey in Turkish History" unit in the 7th grade textbook, the subjects without globalization examples are "What's Around Us?", "Let's Extend Our Feet According to Our Quilt", and "I Take Responsibility" in the 4th grade textbook, "Management of the Place I Live" in the 5th grade textbook, "My Roles in the Society" and "Geographical Features of Our Country" in the 6th grade textbook, and "We Communicate by Communicating", "Positive Communication, Happy Individual and Society" and "Power From the Constitution" in the 7th grade textbook. According to the analyzed textbooks, it was determined that the most visuals regarding globalization were included in the 5th grade textbook and the least visuals were included in the 6th grade textbook. In addition, the subject of "Technology from Past to Present" in the "Science, Technology, and Society" unit of the 4th grade Social Studies textbook is the subject in which the most visual examples for globalization are included.