İslam iktisadında üçüncü sektör: Tabung haji üzerine bir saha araştırması ve türkiye hac fonu önerisi = The third sector in islamic economics: A case study on tabung haji and model proposals on Turkey hajj fund

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türkiye'ye özgü bir hac fonu model önerisi yapmaktır. Bu amaca binaen, ilk olarak İslam iktisadında üçüncü sektör ekosistemi teorik bir çerçevede ele alınmıştır. Daha sonra iki ayrı saha araştırması gerçekleştirilmiştir. İlk saha araştırması, TÜBİTAK-2214 yurt dışı araştırma programı kapsamında dünyanın ilk ve en köklü hac fonu olan Tabung Haji'ye (TH) yönelik Malezya'da yapılmıştır. Bu araştırmada, TH çalışanları/yöneticileri ve müşterileri olmak üzere on sekiz (18) kişiyle nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması (case study) deseni tercih edilerek yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda çalışmamız, TH üzerine derinlemesine görüşmelere dayalı literatürdeki ilk saha çalışması olma hüviyeti taşımaktadır. İkinci saha araştırması ise TH modelinin Türkiye'ye nasıl uyarlanacağını keşfetmek amacıyla Türkiye'deki ilgili aktörlerle görüşmelere dayalı olarak gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmada, TH'nin tasarruf toplama, fon yönetme ve hac organize etme fonksiyonlarına karşılık gelen Türkiye'deki yirmi bir (21) kişi/kurumla yapılandırılmamış görüşmeler yapılmıştır. Bu iki saha çalışmalarından elde edilen bulgular ışığında, yapısal değişiklik gerektirmeyen- kısa vadeli ve yapısal değişiklik gerektiren-uzun vadeli iki Türkiye Hac Fonu modeli sunulmuş ve bu modellerin hayata geçirilmesini kolaylaştıracak politika önerileri yapılmıştır. Sunulan modellerde hac fonunun kapsamı, işleyişi, kurumsal yapısı, hukuki çerçevesi, paydaşlara sunulacak teşvikler ve fon büyüklüğüne yönelik örnek hesaplama yer almaktadır. Bu kapsamda, saha araştırmalarına dayalı olarak kaleme alınan bu tezin üç temel önemi bulunmaktadır: -İslam iktisadındaki üçüncü sektör ekosistemini kapsamlı bir teorik çerçevede ele alması, -Hâlihazırda varlığını koruyan modern bir ÜSK olan Tabung Haji'nin Türkiye'ye uygulanabilirliği üzerine ilk defa bir saha çalışması yapılmış olması, -Türkiye'deki ekosistemde bulunmayan bir kurum önerisi yapılması ve tasarruf açığı olan Türkiye ekonomisine oluşturulacak Türkiye Hac fonu ile ekonomik katkı sağlayacak olmasıdır.

The aim of this study is to propose a model for a pilgrimage fund specific to Turkey. In this context, we first discussed the third sector ecosystem in Islamic economics in a theoretical framework and then conducted two separate case studies. The first one was conducted in Malaysia as part of the TUBITAK- 2214 overseas research program on Tabung Haji (TH), the world's first and oldest Hajj fund. In this research, we conducted semi-structured interviews with eighteen (18) people, including TH employees/managers and clients, using a case study design from qualitative research methods. In this context, our study is the first case study in the literature on TH based on in-depth interviews. The second case study was based on interviews with relevant actors in Turkey to explore how to adapt the TH model to Turkey. In this research, we conducted unstructured interviews with twenty-one (21) individuals/institutions in Turkey that correspond to the functions of TH in collecting savings, managing funds, and organizing pilgrimages. In light of the findings from these two studies, we have presented two models of the Hajj Fund in Turkey, a short-term model that does not require structural changes and a long-term model that does require structural changes, as well as policy recommendations to facilitate the realization of these models. The models include the scope, functioning, institutional structure, legal framework, incentives to be offered to stakeholders, and a sample calculation of the size of the fund. In this context, this thesis, which has been written based on field research, has three main significance: -It addresses the third sector ecosystem in Islamic economics in a comprehensive theoretical framework, which is the first such study. -This is the first time a field study has been conducted on the applicability of Tabung Haji, a modern UCC that is still in existence, to Turkey, -Proposing an institution that does not exist in the Turkish ecosystem and will make an economic contribution to the Turkish economy, which has a savings deficit, with the Turkey Pilgrimage Fund.