İslam Hukukunda Mudarebe Ortaklığı ve Katılım Bankacılığındaki Yeri = Mudarabah Partnership in Islamic Law and Its Place in Participation Banking

Abstract

Ortaklık müessesi, bireylerin tek başına gerçekleştirmesinin zor olduğu yatırımların başka bireylerle çeşitli açılardan bir araya gelerek gerçekleştirmelerine önemli katkılar sağlar. Ortaklıkların tesis ettiği iş bölümü sayesinde bireyler kendi kendilerine yapabilecekleri işlerden çok daha büyük ölçekte işler yapabilirler. Bu bağlamda İslam hukukundaki ortaklık çeşitlerinden mudarebe ortaklığını ele alan bu çalışmada, İslam hukukunun klasik kaynaklarından hareketle mudarebe ele alınmış, öte yandan çağdaş fetva literatüründe mudarebe ortaklıkları incelenmiş ve günümüzde katılım bankacılığında mudarebe uygulamalarının çeşitli yöntemleri ele alınmıştır. Mudarebe sadece geçmişte gördüğü işlev açısından değil, günümüzde katılım bankalarının kullandığı bir araç olması açısından da önemlidir. İslam hukukunda mudarebe ortaklığının yerini ortaya koyma amacını taşıyan bu çalışma, aynı zamanda İslam ekonomisinde mudarebe ortaklığını geçmişten günümüze; günümüz katılım bankacılığındaki uygulamalarıyla birlikte inceleme amacını taşıması bakımından diğer çalışmalardan farklılık arz etmektedir. Bu çalışmada, çalışmanın amacına uygun olacak şekilde birbirinden farklı veri toplama araçları kullanılmıştır. Araştırmanın teorik kısmında literatür taraması yapılmış; alan araştırmasında nitel araştırma yöntemlerinden yarı yapılandırılmış görüşme, doğrudan gözlem ve doküman inceleme tekniklerinden faydalanılmıştır. Katılım bankalarının mudarebe enstrümanının kullanımına dair tüm katılım bankalarının personelleri ile gerçekleştirilen görüşmeler neticesinde mudarebe enstrümanının katılım bankalarında oldukça az kullanıldığı ancak ilgili düzenlemelerle bu kullanımın artırılabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen veriler ışığında mudarebe finansmanının artırılmasına dair öneriler sunulmuştur. Kanun koyucu kurumlar, mudarebenin uygulandığı katılım bankaları ve toplumun mudarebeyle ilgili bilgilendirilmesi neticesinde mudarebenin toplum arasında yaygınlaştırılması mümkün olacaktır. Mudarebe enstrümanının artırılması, günümüz dünyasında İslami finansın gelişimine katkıda bulunacaktır.

The institution of partnership significantly contributes to investments and the division of labor created by partnerships enables individuals to do things on a much larger scale than they could do on their own. In this context, this study, which deals with mudarabah partnership, one of the partnership types in Islamic law, deals with mudarabah based on the classical sources of Islamic law, on the other hand, mudarabah partnerships are examined in contemporary fatwa literature and various methods of mudarabah practices in participation banking today are discussed. This study, which aims to reveal the place of mudarabah partnership in Islamic law, also differs from other studies in that it aims to examine the mudarabah partnership in the Islamic economy from the past to the present, together with its practices in today's participation banking. A literature review was conducted in the theoretical part of the study; in the field research, semi-structured interviews, direct observation, and document analysis techniques were utilized from qualitative research methods. As a result of the interviews, it was concluded that the mudarabah instrument is used very little in participation banks, but this use can be increased with the relevant regulations. In light of the data obtained, suggestions for increasing mudarabah financing are presented. It will be possible to popularize mudarabah among society as a result of informing the legislative institutions, participation banks where mudarabah is applied and the society about mudarabah. Increasing the mudarabah instrument will contribute to the development of Islamic finance in today's world.