Banka karlılık, sermaye yapısı ve risk seviyesine etki eden makro ve mikro ekonomik faktörlerin irdelenmesi: Seçilmiş Türk devletleri örneği = Examination of macro and micro economic factors affecting bank profitability, capital structure and risk level: The example of selected Turkic states

Abstract

Bankalar finansal sistem içerisinde çok önemli bir paya sahiptir ve ülkelerin hem ekonomik hem de siyasal gelişmesinde önem arz etmektedirler. İhracattan ithalata, para politikasından menkul kıymet piyasasına kadar önemli işlemlerde, bankaların sağladıkları hizmet ve kolaylıklar açıkça görülmektedir. Bununla birlikte bir ülkenin finansal sisteminde ve ekonomik yapısındaki rolleri her zaman önem arz etmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, seçili Türk devletlerinin bankacılık sisteminde banka karlılık, sermaye yapısı ve risk seviyesine etki eden makro ve mikro ekonomik faktörlerin incelenmesidir. Analize dahil edilen ülkeler sırasıyla, Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan olarak belirlenmiştir. Bu çerçevede bu ülkelerde olan bankacılık sisteminin belirtilmiş faktörlerden benzer şekilde mi yoksa farklı şekilde mi etkilenmesi çalışmanın temel sorusunu oluşturmaktadır. Çalışmada makroekonomik değişkenler olarak, ekonomik büyüme, mevduat faiz oranları ve enflasyon oranları; mikroekonomik değişkenler olarak ise cari oran, nakit oranı, kaldıraç oranı, finansman oranı, borç-özsermaye oranı, mali rantabilite, ekonomik rantabilite, dönen varlık rantabilite ve faiz kazanımı sayısı analize dahil edilmiştir. Analize Türkiye`den 20, Azerbaycan`dan 17, Kazakistan`dan 15, Kırgızistan`dan 11 ve Özbekistan`dan 10 banka veri setine dahil edilmiştir. Her ülke için seçilen banka sayısı, o ülkelerin genel bankacılık sisteminin %50`den fazlasını temsil etmektedir. Analiz için 18 model oluşturulmuş ve toplamda 11 değişken kullanılmıştır. Karlılık yapısını temsilen mali rantabilite, risklilik yapısını temsilen kaldıraç oranı ve sermaye yapısını temsilen borç-özsermaye oranları seçilmiştir. Bu başlıklar altında toplam 18, her başlık altında ise altı model kurulmuştur. Çalışmada değişkenler arasındaki ilişkiyi ölçmek için panel veri analizi metodu kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda, karlılık modeli çerçevesinde elde edilen analiz sonucunda, borç-sermaye oranı üzerinde ortaya çıkacak %1`lik değişimin genel modeli yaklaşık %5 oranında etkilemektedir. Aynı şekilde ekonomik rantabilite ve dönen varlık rantabilite değişkenlerinde ortaya çıkacak %1`lik değişimler genel modelin yaklaşık 5 ve 6 katlık değişmesine sebep olacaktır. Risklilik yapısı için kurulmuş genel modelden elde edilen sonuca göre, ekonomik rentabelllik ve enflasyon değişkenleri dışındaki tüm değişkenlerin anlamlılık gösterdikleri görülmektedir. En fazla etki gücüne sahip değişken ise dönen varlık rantabilite olmaktadır. Nitekim dönen varlık rantabilitede ortaya çıkacak %1`lik artış genel modeli yaklaşık %43 etkileme gücüne sahiptir. Sermaye yapısı için kurulmuş modeller de ülkelere göre farklılıklar göstermiştir. Genel model üzerinde sadece nakit oranı ve enflasyon oranı anlamsız olmaktadır. En fazla etki gücüne sahip değişken ise ekonomik rantabilite olmaktadır. Ekonomik rantabilitede ortaya çıkacak %1`lik değişim modeli yaklaşık 9 kat etkileme gücüne sahiptir.

Banks have a very important share in the financial system, and they are important in both the economic and political development of countries. The services and facilities provided by banks in important transactions, from exports to imports, from monetary policy to securities markets, are clearly visible. However, their role in a country's financial system and economic structure is always important. The main purpose of this study is to examine the macro- and microeconomic factors affecting bank profitability, capital structure, and risk level in the banking systems of selected Turkic states. The countries included in the analysis were determined to be Turkey, Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, and Uzbekistan, respectively. In this context, the main question of the study is whether the banking system in these countries is affected by the factors mentioned in a similar or different way. In the study, as macroeconomic variables, economic growth, deposit interest rates, and inflation rates; and as microeconomic variables, current ratio, cash ratio, leverage ratio, financing ratio, debt-equity ratio, financial profitability, economic profitability, current asset profitability, and number of interest earnings are included in the analysis. Twenty banks from Turkey, 17 banks from Azerbaijan, 15 banks from Kazakhstan, 11 banks from Kyrgyzstan, and 10 banks from Uzbekistan were included in the analysis. The number of banks selected for each country represents more than 50% of the overall banking systems of those countries. For the analysis, 18 models were created, and a total of 11 variables were used. Financial profitability to represent profitability structure, leverage ratios to represent risk structure, and debt-equity ratios to represent capital structure. A total of 18 models were established under these titles, and six models were established under each title. In the study, panel data analysis was used to measure the relationship between variables. At the end of the study, as a result of the analysis obtained within the framework of the profitability model, the 1% change that will occur on the debt-to-capital ratio affects the general model by approximately 5%. Likewise, 1% changes in economic profitability and current asset profitability variables will cause the general model to change approximately five to six times. According to the result obtained from the general model established for the risk structure, it is seen that all the variables except the economic rentability and inflation variables show significance. The variable with the greatest influence is current asset profitability. As a matter of fact, a 1% increase in current asset profitability has the power to affect the general model by approximately 43%. The models established for capital structure also differed by country. On the general model, only the cash rate and the inflation rate are meaningful. The variable with the greatest influence is economic profitability. The 1% change model that will emerge in economic profitability has an impact power of approximately nine times.