İslam ülkelerindeki çatışmaların çözümünde müslüman sivil toplum kuruluşlarının rolü = Role of muslim ngos to resolutions of conflicts in islamic countries

Abstract

Sivil toplum kuruluşlarının uluslararası ilişkiler disiplini içindeki yeri ve çatışma çözümlerine ve barış inşasına katkısı literatürde tartışılmakla birlikte iletişim ve teknoloji sahasındaki gelişmeler en azından destekleyici roller kapsamında sivil toplum kuruluşlarının göz ardı edilemeyecek fonksiyonlar icra etmesine zemin hazırlamıştır. Devletlerin etkin ve merkezi aktör olduğu uluslararası ilişkiler ve diplomasi ekosisteminde hibrit ve tamamlayıcı aktörler olarak faaliyetler gerçekleştiren sivi toplum kuruluşları özellikle devletlerin çöktüğü veya zayıfladığı şartlarda koruma, gözlem, savunuculuk, sosyal uyum, sosyalleşme, arabuluculuk ve kolaylaştırıcılık, servis sağlama ve radikalleşme ile mücadele bağlamında projeler gerçekleştirebilmektedir. Çatışmaların önlenmesi ve barış inşasının sivil araçları olan bu sekiz fonksiyon çerçevsinde sivil toplum kuruluşlarının etkinliği bu tezin teorik zeminini teşkil etmektedir. Silahlı, sınırlı ve örtülü çatışmalarla birlikte terörizmin yoğun olarak güvenlik ve barışı tehdit ettiği İslam ülkelerindeki sivil toplum yapısının sekiz sivil fonksiyon bağlamındaki kapasitesi ve bu kapasitenin mevcut durumu ve olması gereken seviyesi bu çalışmanın temel araştırma konusunu oluşturmaktadır. İslam ülkelerinin barış inşası çerçevesindeki sivil kapasitesi ve Müslüman toplumların yönettiği sivil toplum kuruluşlarının çatışmalara müdahalelerdeki etkinliği çatışmanın her fazının yaşandığı ve her ölçekte barış inşası süreçlerinin devam ettiği Suriye ve Yemen örnek olayları üzerinden ve sekiz sivil fonksiyon çerçevesinde analiz edilmiştir. Çalışmada İslam Dünyasındaki vakıf geleneğinin ve geleneksel sivil yapıların toplumsal direnci güçlendirerek sosyal fay hatlarını tamir ettiği ve pozitif barış inşasında önemli roller oynadığı tespitinden hareketle sekiz fonksyion çerçevesinde profesyonel kapasite geliştirildiği takdirde çatışmalara yapıcı müdahale oranlarının artacağı sonucuna ulaşılmıştır. Mevcut sivil kapasitenin yetersizliklerine örnek olaylar üzerinden dikkat çekilerek etkin destekleyici ve tamamlayıcı sivil fonksiyonların fiiliyata geçirilmesi için hangi alanlarda kapasite inşasına ihtiyaç olduğuna dair değerlendirilmelerde bulunulmuştur. Çatışma çözümleri ve barış inşası sahasında özellikle İslam ülkelerindeki sivil kapasiteyle ilgili literatürdeki boşluğu doluracağı inancıyla yapılan bu çalışma ile İslam Dünyasının özgün barış formülü arayışına katkı sunmak hedeflenmiştir.

The place of non-governmental organizations in the discipline of international relations and their contribution to conflict resolution and peacebuilding are discussed in the literature, alongside with the fact that developments in communication and technology have paved the way for non-governmental organizations to perform functions that cannot be ignored, at least within the scope of supporting roles. In the international relations and diplomacy ecosystem where states have active and central roles, non-governmental organizations, as hybrid and complementary actors, can carry out projects in the context of protection, observation, advocacy, social cohesion, socialization, mediation, service providing and combating radicalization, especially in conditions in which states collapse or weaken. Thereby the effectiveness of non-governmental organizations constitutes the theoretical basis of this thesis, within the framework of these eight functions which are civilian instruments of conflict prevention and peacebuilding. In Islamic countries where security and peace are threatened by terrorism along with armed and covert conflicts, the capacity of the civil society structure and required level of this capacity constitute the main research subject of this study. The civil capacity of Islamic countries within the scope of peacebuilding, and the effectiveness of non-governmental organizations led by Muslim societies in interventions to conflicts are analyzed, based on the case studies of Syria and Yemen, where every phase of the conflict is happened and peacebuilding processes continues at all scales. The study refers to the fact that waqf tradition and conventional civil structures in the Islamic World strengthen social resistance, repair social fault lines and play important roles in positive peace building. Hereby, it concludes that if professional capacity is developed within the framework of eight functions, the rates of constructive intervention to conflicts will increase. By drawing attention to the inadequacies of the existing civilian capacity through case studies, assessments are made on the areas where capacity building is needed in order to implement effective supportive and complementary civil functions. With the belief that it will fill the gap in the literature on civil capacity for conflict resolution and peacebuilding, especially in Islamic countries, it is aimed to contribute to the search for a unique peace formula in the Islamic World.