Arşiv belgeleri ışığında Sadrazam Rüstem Paşa'nın Anadolu'daki imar faaliyetleri = The reconstruction activities of grand vizier Rüstem Pasha in Anatolia in the light of ottoman archive documents

Abstract

Osmanlı Devleti'nin siyasi, askeri, kültürel ve ekonomik alanlarda gücünün zirvesine ulaştığı Kanuni Sultan Süleyman dönemi, imparatorluğun "altın çağı" olarak kabul edilir. Bu süreçte, 15 yıla yakın bir süre sadrazamlık makamında bulunan Rüstem Paşa; başarılı devlet adamlığının yanında, Anadolu'nun dört bir tarafında; Trakya, Balkanlar ve Ortadoğu'da inşa ettirdiği dini-sosyal yapılar ile imparatorluğun pek çok yerinin imarına, doğrudan veya dolaylı olarak katkıda bulunmuş, Türk mimarisine çok değerli eserler kazandıran önemli bir bâni ve yapı patronudur. Tarihi kaynaklar, Rüstem Paşa'nın inşa ettirdiği eserlerin günümüze ulaşabilenlerden kat be kat fazla olduğunu gösterse de şimdiye kadar mimari etkinliğinin topluca ele alındığı bir çalışma bulunmamaktadır. Bu nedenle Rüstem Paşa'nın imar faaliyetlerinin detaylı bir incelemeye tabi tutularak tam olarak tespit edilebilmesi, kendisinin ve inşa ettirdiği eserlerin Türk Mimari tarihi içerisindeki değerinin belirlenebilmesi önem taşımaktadır. Bu çalışma ile Osmanlı dönemi arşiv kaynakları temel alınarak, Rüstem Paşa'nın vücuda getirdiği mimari eserlerin mümkün olduğunca eksiksiz tespit edilerek günümüze kadar olan tarihi süreçleri irdelenmiştir. Günümüze ulaşan eserler yerinde incelenmiş ve konu ile ilgili arşiv kaynakları derlenerek, zaman içinde geçirdiği değişimler; yapıların mimarisi üzerindeki etkileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Günümüze ulaşamayan eserlerin plan ve mimari özellikleri ile ortadan kalkmasına sebep olan etkenler araştırılmış, böylelikle Rüstem Paşa'nın gerçekleştirdiği yapı faaliyetlerinin, Osmanlı kentlerinin imarı ve gelişimi üzerindeki katkısıve Osmanlı mimarisindeki yeri değerlendirilmiştir.

The period of Suleiman the Magnificent is regarded as the "golden age" of the Ottoman empire in every respect. Rüstem Pasha served as the grand vizier for almost half of the reign of Suleiman the Magnificent, and became one of the most important and influential statesmen of the period. In addition to being a successful statesman, Rüstem Pasha had hundreds of architectural structures built and contributed to the development of many cities. Although historical sources show that the works built by Rüstem Pasha are many times more than those that have survived, her architectural activities have not been adequately studied. For this reason, it is important to fully determine the zoning activities of Rüstem Pasha by subjecting them to a detailed examination, in terms of determining the value of him and the works he had built in the history of Ottoman Architecture. In this research, the architectural works brought into being by Rüstem Pasha were tried to be determined through the Ottoman period archive sources and the historical processes of the architectural works until today were examined. The changes that the architectural structures have undergone over time and their effects on the structures have been tried to be determined. The factors that caused the disappearance of the works, which could not reach today, with their plan and architectural features were investigated. In this way, the contribution of the building activities carried out by Rüstem Pasha on the development and development of Ottoman cities and their place in Ottoman architecture were evaluated.