Türk ulus kimliğinin oluşum sürecinde dahil edilmeyen bir alt kimlik olarak Kürt kimliğinin tepkisel inşası = Reactive construction of Kurdish identity as a sub-identity not included in the formation process of Turkish nation identity

Abstract

Ulus-devletin inşasında, dışlama ve dâhil etme politikalarının tarihsel süreçte nasıl yürütüldüğü, Kürt kültürü üzerindeki dönüştürücü etkisi ve bunun Kürtler tarafından şu anda nasıl algılandığı bu tezin cevap bulmaya çalıştığı temel sorulardandır. Bu durumda çalışma, genel hatlarıyla teori ve uygulama olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın teori bölümünde yukarıdaki önermeler doğrultusunda Kürt kimliğinin değişiminde etkili olan dönüm noktaları tespit edilmiştir. "Millet Sistemi" olarak adlandırılan Osmanlı klasik merkezi idari ve toplumsal yapısı içinde Müslüman bir unsur olmaları itibariyle "millet-i hâkime" olarak yer alan Kürtler, Tanzimat, İkinci Meşrutiyet, İttihat ve Terakki ve Tek Parti iktidarı süresince ulus-devletin gelişimi doğrultusunda önemli değişimler yaşamıştır. Bu dönemlerde Kürt milliyetçiliği bu dönem politikalarına karşı Kürt seçkinlerinin tepkisel tavır alışları çerçevesinde biçimlenmiştir. Ayrıca bu dönemlerdeki dernek, cemiyet, kulüp, basın ve yayınlar incelenmiş literatür taraması da yapılarak bu bağlamda milliyetçi söylemin oluşum ve değişim süreci analiz edilmiştir. Çalışmanın uygulama bölümünde Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanıyla birlikte kuruluşunu tamamlayan ulus-devletin, sosyo-politik yapıya etkileri ve günümüzdeki yansımalarının tespit edilmesi amacıyla nitel bir araştırma yapılmış ve 'bulgular ' bölümünde değerlendirilmiştir. Gömülü teori yöntemiyle yapılan bu alan araştırmasında Kürt dominant illerinde yaşayan vatandaşlarla derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Saha verilerinden elde edilen bilgiler çerçevesinde kategoriler ve alt temalar oluşturulmuştur. Uygulama bölümünde ulus-devletin gelişimine bağlı olarak; Ulusalcı Türkler Tarafından Dışlanma Algısı, Ulus-Devlet Tarafından Dışlanma Algısı ve Ulusalcı Kürtler Tarafından Dışlanma Algısı olmak üzere üç kategori ve bu kategorilerin her biriyle ilgili olarak alt temalar saptanmıştır. Araştırma esnasında "gömülü" bir bulgu olarak nitelendirilebilecek il plaka kodlarının fark edilmesiyle dışlamanın nesnel bir gösterge üzerinden analizi yapılmıştır. Ayrıca araştırma sahasında erken Cumhuriyet'in modernleştirme politikalarına karşı Kürtlerin modernleşmeyi, "Türk" kelimesi üzerinden kodlaması fiziksel olmayan etnik sınırların "etkileşimsel" (transactionalist) boyutunun analizi açısından önemli olduğu tespit edilmiş ve bu çerçevede "Türkane" (Türk Tarzi) "weki Türka" (Türkler gibi) vb. kavramsallaştırmalara gidilmiştir. Kavramlar bu yönüyle tanımlananın da tepkisinin dışavurumu açısından önemlidir.

In the construction of the nation-state, how the policies of exclusion and inclusion were carried out in the historical process, the transformative effect on Kurdish culture and how this is perceived by the Kurds are the main questions that this thesis tries to answer. In this case, the study consists of two main parts as theory and practice in general terms. In the theory part of the study, the turning points that were effective in the change of Kurdish identity were determined in line with the above propositions. The Kurds, who took place as the "ruling nation" due to their being a Muslim element in the Ottoman classical central administrative and social structure, which was called the "Millet System" have experienced significant changes in the direction of the development of the nation-state during the Tanzimat, Second Constitutional Monarchy, Union and Progress and Single Party rule. During these periods, Kurdish nationalism was shaped within the framework of the reactive attitude of the Kurdish elite against the policies of this period. In addition, associations, societies, clubs, press and publications in these periods were examined and literature review was made and the formation and change process of nationalist discourse was analyzed in this context. In the application part of the study, a qualitative research was conducted in order to determine the effects of the nation-state, which completed its establishment with the proclamation of the Republic of Turkey, on the socio-political structure and its current reflections, and it was evaluated in the 'findings' section. In this field study, which was conducted with the grounded theory method, in-depth interviews were conducted with citizens living in Kurdish dominant provinces. Categories and sub-themes were created within the framework of the information obtained from the field data. In the application part, depending on the development of the nation-state; Three categories, namely Perception of Exclusion by Nationalist Turks, Perception of Exclusion by Nation-State and Perception of Exclusion by Nationalist Kurds, and sub-themes for each of these categories were identified. During the research, the exclusion was analyzed through an objective indicator by noticing the city license plate codes, which can be described as a "buried" finding. Furthermore, it has been determined in the research area that the Kurds' coding of modernization through the word "Turk" against the modernization policies of the early Republic is important for the analysis of the "transactionalist" dimension of non-physical ethnic borders, and in this context, "Türkane" (Turkish Style) "weki Türka" (like Turks) etc. conceptualizations have been made. The concepts are important in terms of the expression of the reaction of the one defined in this aspect.