Danişmendli Emâreti’nin Kurucuları

Abstract

Danişmendli Emareti, 1071 Malazgirt Savaşı ardından Orta Anadolu’da kurulmuş Türk beyliğidir. Bölgenin XI. Yüzyılda Bizans Devleti tarafından tehcir edilip yerleştirilen Ermenilerle meskûn olması, burada Türklerle Ermenilerin yan yana olduğu bir toplumsal yapı tesisini sağlamıştır. Danişmenli Emareti’nin Anadolu’da yerleşik tarım kültürünü yerleştiren ilk beylik olması, bu beyliğin kurucularının tarihi kimliğinin belirlenmesini daha önemli kılmaktadır. Danişmend Ahmed Gazi, muasır İslam kaynaklarına göre, Malazgirt Savaşı’nı müteakip Butlan Alparslan tarafından kendisine iktâ arazisi olarak verilen Orta Anadolu’da Danişmendli Beyliği’ni kuran kişidir. Batı kaynaklarında I. Haçlı seferine kadar Danişmendli Beyliği’nden bahsedilmemesi, I. Haçlı seferi sırasında beyliğin başında bulunan Gümüştegin’nin beyliğin kurucu olduğu ve Danişmend Ahmed Gazi ile aynı kişi olduğu şeklinde yanılgılara sebep olmuştur. Gümüştegin, Danişmend Ahmed Gazi’nin oğludur ve 1084 tarihinde beyliğin başına geçmiştir. Gümüştegin’in 1104’de ölümü üzerine ise Melik Gazi unvanına da sahip Emîr Gazi beyliğin başına geçmiştir.

The Principality of Danishmanid was the Turkish Principality established in the Central Anatolia after the Manzikert Battle in 1071. This area was mainly settled by Armenians emigrants from Byzantium, this peculiarity of area led to establishment of a social structure in which Turks and Armenians were living together. Being the first principality for the establishment of the settled agriculture, the founders of Danishmanids’ historical identity should definitely be important. According to contemporary Arabic sources, Danişmand Ahmed Gazi was the person who established the Principality of Danishmand in the Central Anatolia which grant upon him as a fief by Butlan Alparslan following the Battle of Manzikerd. In the western sources it is seen that there hasn’t mentioned about the Principality of Danishmanid before the First Crusade, so that Gumustegin, at the head of the Principality during the First Crusade, was assumed the founder of the Principality and the same person with Danishmand Ahmad Gazi. Gumustegin was son of Danishmand Ahmad Gazi and took the helm of the principality in 1084. When Gumustegin died in 1104, Emir Gazi, had the title of Melik Gazi, took the helm of the principality.