Osmanlı’dan Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Kahvehaneler ve Sosyal Değişim

Abstract

Kahvenin Osmanlı ülkesine girmesinden itibaren, bu içkinin içildiği mekânlar olarak kahvehaneler ortaya çıkmıştır. Zaman içerisinde kendisi de değişime uğrayan ve modernlik kavramından nasibini alan bu mekânlar, Osmanlı toplumunda ve sonrasında Cumhuriyetin kuruluş döneminde yaşanan sosyal ve siyasal değişimde aktif rol oynayan ve toplumun nabzını tutan yerler haline gelmişlerdir. Kamuoyunun şekillendiği ve genellikle devlete yönelik eleştirilerin kamusal kaynağını oluşturan ana merkezlerden biri olarak kahvehaneler bu noktada camilerin alternatifini oluşturmaya başlamış ve zamanla cami avlularında namaz öncesinde ve sonrasında yapılan “devlet sohbetleri” kahvehanelerde yapılmaya başlanmıştır. Bu özelliklerinden dolayı devamlı surette devlet otoritelerinin dikkate almak zorunda oldukları ve takip ettikleri kahvehaneler, Osmanlı döneminde ve sonrasında Cumhuriyet döneminde yaşanan değişimin direk gözlenebildiği mekânlardır. Bu çalışmada, kahvenin içilmeye başlandığı 16. yüzyıldan itibaren Osmanlı’da ve Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki değişimi ve bu değişimin toplum içindeki yansımalarını ortaya koyabilmek adına, ortaya çıktığı ilk günlerden itibaren halkın vazgeçilmez uğrak yerlerinden ve toplumun nabzının attığı en önemli mekânlardan biri olan kahvehaneler ele alınmış ve bu süreçteki rolleri ortaya konulmuştur.

After “Kahve” entered Ottoman lands, “Kahvehane” emerged as a place in which kahve was drunk. As time went on, “kahvehane” was effected by modernization movements and began to change itself, they became the places that had an active role in the social and political changes in Ottoman society and Turkish Republic. Kahvehane, one of the most important criticism source against state and governments, took the places of the mosques in Ottoman society as a place in which the public opinion shaped and discussed. Because of all these features, governments always had to take care of these places and followed them so closely. “Kahvehane” was the place in which the social changes in the society was seen directly. In this study, for exposing the social changes in Ottoman era and in the foundation of Turkish Republic and also the reflection of these changes in the society as from 16. century in which kahve started to be drunk, we discuss the kahvehane and its role in this social changes as an indispensible place for Turkish people.