Rodosçuk/Tekirdağ, Manisa, Konya Ve Ayintab/Gaziantep'te Tüketilen Malların ve Fiyatlarının Analizi (16.-19. Yüzyillar)

Abstract

ÖZET Projenin temel amacı, Tekirdağ, Manisa, Konya ve Gaziantep örnekleminde Osmanlı taşrasındaki tüketim mallarının ve fiyatlarının tespit edilmesi ve bu dört şehrin fiyat serilerinin oluşturulmasıdır. Bu amaca ulaşmak için narh defterleri ve tereke kayıtlarından faydalanılacaktır. Bu çerçevede, Osmanlı Devleti'ndeki narh uygulamalarının tespit edilmesi de projenin önemli bir hedefidir. Narh ve tereke kayıtlarında çeşitli gıda, mal ve eşya fiyatlarının öğrenilebilmesi mümkündür. Bu defterler aynı zamanda Osmanlı toplumunun beslenme kültürü hakkında da bilgi veren çok değerli kaynaklardır. Toplumun hangi dönemlerde hangi ürünleri kullandığını anlamanın yanı sıra farklılıklarını gözlemenin yolu da bu defterleri incelemekten geçmektedir. Bu çalışmanın ana hedefi tüketim maddelerinin zaman içindeki fiyatlarını belirlemek ve araştırmaya dâhil edilen 4 farklı bölgenin ürün yelpazesindeki benzerlik ve farklılıkları tespit etmektir. Bu çerçevede araştırmanın konusunu Osmanlı İmparatorluğu’ndaki dört şehrin, Tekirdağ, Manisa, Konya ve Gaziantep’in temel tüketim mallarının fiyatları, mal çeşitliliğindeki benzerlik ve farklar ile yaklaşık 300 yıllık zaman diliminde meydana gelen değişmeler oluşturmaktadır. Projenin tarihsel sınırı, ilgili dört şehre ait şer’iyye sicillerinin 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar (Tanzimat Dönemi) seriler halinde bulunuşundan kaynaklanmaktadır. Aynı zamanda şer'iyye sicillerinin seriler halinde bulunması, bu dört şehrin tercih edilme nedenlerinden biridir. Proje kaynak olarak narh ve tereke kayıtlarını temel alacaktır. Ancak bu kayıtlardaki boşlukların doldurulması amacıyla vakıf ve imaret kayıtları da gözden geçirilecektir. Projenin ilk aşaması, narh ve tereke kayıtlarının temini ve transkripsiyonudur. Bu işlemlerin ardından bir fiyat veritabanı oluşturulacaktır. Ardından fiyatlar gümüş cinsinden hesaplanarak standart hale getirilecek ve hem nominal hem de reel olarak verilecektir. Bilindiği üzere Osmanlı döneminde akça, kuruş, mangır gibi isim ve içerikleri birbirinden pek çok farklı para kullanılmıştır. Bu çerçevede, incelenecek olan tüketim maddelerinin fiyatlarını bu paralarla ifade etmek açıklayıcı olmadığından kullanılan paraların zaman içindeki değişimi (isim, cins ve değer olarak) belirlendikten sonra fiyatlar, paranın içindeki saf gümüş miktarı ve enflasyon dikkate alınarak değerlendirilecektir. Bazen bir yıl içinde birden fazla narh yapıldığı için fiyatlar dönemlere göre belirlenecektir. Bu amaçla, yıl, kış, ilkbahar, yaz sonu-sonbahar şeklinde üçe bölünecek, dönemler arasındaki fiyat farklılıkları ayrıntılı olarak gösterilecektir. Elde edilen fiyat verilerinin analizinde iki yöntem kullanılacaktır. Bunlardan ilki SPSS programı ile korelasyon tespiti, enflasyon ve devalüasyon hesaplamaları, savaş ve afetlerin etkilerinin tespiti ve tüketim sepetindeki farklı türler arasındaki farklılık ve benzerliklerin tespiti için yapılacak analizdir. İkinci analiz, mevcut fiyat verileri ile proje bulguları arasında yapılacak olan kıyaslamalardır. Projenin 19. Ayında gerçekleştirilecek olan ulusal/ uluslararası katılımcıların yer alacağı çalıştayda yapılacak müzakereler sonucu elde edilecek veriler ve değerlendirmeler de proje bulgularının şekillenmesine yardımcı olacaktır. Proje ile elde edilecek veriler, Osmanlı fiyat tarihi araştırmalarında önemli bir boşluğu dolduracaktır. Uzun süreli fiyat serisi oluşturulması ve yapılacak analizlerle elde edilecek veriler, Osmanlı taşrasındaki fiyat hareketliliklerinin tespiti konusunda referans kaynağı olacaktır. Ayrıca sadece nominal değil reel fiyatların da hesaplanacak olması, proje sonucunda elde edilecek olan fiyat serilerinin, Osmanlı taşrası ile ilgili fiyat çalışmalarında en güvenilir kaynaklardan biri olmasını sağlayacaktır. Yine Osmanlı'daki narh eğilimlerinin tespit edilecek olması da Osmanlı iktisat tarihi araştırmalarında önemli bir sorunu ortadan kaldıracaktır. Proje ile oluşturulacak olan fiyat veritabanı, proje web sitesi üzerinden yayınlanacak ve konuyla ilgili farklı çalışmalara kaynak olacaktır. Yine proje bulguları, kitap, makale ve bildiri olarak araştırmacıların hizmetine sunulacaktır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Fiyat, Tüketim Malları, Fiyat Devrimi

ABSTRACT The main aim of this study is to determine the products that are consumed in Tekirdag, Manisa, Konya and Gaziantep and find out the prices of these products, and also to construct the price series in these four cities. We use the officially fixed price (narh) records and heritage records for this aim. In this framework, another important aim of the project is to determine the officially fixed price applications in Ottoman Empire. It is possible to learn the prices of goods and wares from the narh and heritage records. These records also informs about the nutritional culture of community in Ottoman Empire. The examination of the records helps to learn that which products used by the community at which periods. The main purpose of this study, to define the prices of consumer products over time and to determine the similarities and differences in product range among the four regions that we analyze. In this framework, the research subject of this study is to analyze the prices of main consumer products and also the changes in the prices in the 300 year time period and to determine the similarities and differences in product range in the four cities in Ottoman Empire, namely; Tekirdag, Manisa, Konya and Gaziantep. The main reason for the time limitation of the project is mainly because that legal registers of the cities exists as series only from 16th century to 19th century (tanzimat reform era). The reason of the choice of these cities is also the existence of legal registers as series. We mainly use narh and heritage records. But to complete the missing values in the records we also look to records of charitable institution and soup kitchens. At the first stage, we aim to obtain and transcribe the records of narh and heritages. After constitution of a price database, we standardize the prices by calculating in terms of silver and then present them in both nominal and real terms. As known, many different currencies used in the Ottoman Empire period such as akça (coin), kuruş (penny), mangır (cash) which have different names and different ingredients. Since the representation of the prices of consumer products in these currencies is not explanatory, after determining the changes in currencies (in terms of name, type and value), we evaluate the prices by considering inflation and the pure silver level in money. Since, sometimes there were more than one narh in one year, prices will be determined according to periods. For this aim, the year will be divided into the three periods, as summer, winter and the end of summer and autumn, thus the price differences among the periods can be shown in detail. We use two techniques to analyze the data of prices. Former is to calculate the correlation, inflation and devaluations, to determinate the effects of wars and natural disasters and also to analyze the similarities and differences in different parts of consumption basket. The latter is the comparison of the current market prices and the findings of project. The workshop which will be held in the 19th month of the project and national and international participants will be attend, will help to form the findings of the project. Data to be obtained through the project will fill an important gap in the literature of Ottoman Empire prices. The constitution of long-term price series and the data which will be obtained after the analyses will be an important reference in the determination of price changes in the Ottoman provinces. In addition, the price series which will be obtained in the end of project will be one of the most reliable sources since we will calculate the prices in real terms not only in nominal terms. On the other hand, determination of narh trend in Ottoman, will eliminate a major problem in the literature of economic history of Ottoman. We publish the price database in the website of project and consider that it will be an important source for different studies. We also present the project findings as book, articles and conference papers. Keywords: Ottoman Empire, Prices, Consumption Products, Price Revolution.