Çevre ekonomisi ve mali ilişkiler üzerine seçme yazılar

Abstract

Önsöz Çevre kavramı birçok açıdan ele alınabilmektedir. Kavramın fen bilimlerini ilgilendiren yönü daha fazla incelenmekle birlikte, sağlık, ekonomik, sosyal ve tarihi boyutu da bulunmaktadır. Bu nedenle çevre ile ilgili konular farklı alanlarda çalışan çok sayıda araştırmacının ilgisini çekmektedir. Çevre sorunlarının birçok nedene bağlı olarak artması, bu sorunların çözümü için devlet müdahalesini zorunlu hale getirdiği için mali araçların kullanım alanı da genişlemiştir. İki disiplinin birbirine yaklaşması müdahale amaçlı araçlar aracılığıyla olduğu kadar, kamu teşviki amaçlı araçlarla da olmaktadır. Kirlilik, sürdürülebilir büyüme, alternatif enerji, doğal kaynaklar, kentleşme, yoksulluk, akaryakıt, emisyon ve daha birçok konunun mali araçlarla ilişkisi araştırma konusu yapılmaktadır. Özellikle son yıllarda; küresel ısınma, mevsimsel değişiklikler, yoksulluk, küresel salgınlar/hastalıklar, ozon tabakasında görülen incelme, buzulların erimesi gibi çevre sorunları mali ve ekonomik tedbirleri de arttırmıştır. Bu tedbirler çevreye ilişkin sorunları ortadan kaldırmasa da, sorunların bertarafı için farkındalık oluşmasını sağlamaktadır. Çevre sorunları veya çevre kirliliği ile mücadelede mali araçlar kapsamında ilk olarak akıllara vergi gelse de yıllar itibariyle artan sorunlar yeni araçları/müdahale araçlarını gündeme getirmiştir. Günümüzde birçok ülkede uygulanan çevre vergilerinin yanı sıra; harç, teşvik/sübvansiyon, fon, ücretlendirme/fiyatlandırma, depozito, cezalar, vb. mali araçların kullanım alanı giderek genişlemektedir. Bu süreç iki disiplini birbirine daha da yaklaştırmıştır. Bu kitapta da yirminci yüzyıldan itibaren çevre sorunlarının artmasına paralel olarak, bu sorunlara çözüm üretme sürecinde birbirlerine yaklaşan maliye ve çevre disiplinlerini ilgilendiren çalışmaların derlemesi yapılmıştır. Bu amaçla kitapta 8 adet çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalardan ikisi; Sakarya özelinde çevre hizmetlerinden memnuniyet ve akaryakıt alımı nedeniyle ödenen vergilerin muhtemel etkilerine yönelik ampirik araştırmadır. Diğer çalışmalar ise; çevre alanında oldukça önemli olan sürdürülebilir kalkınma yaklaşımı, çevre temizlik vergisinin vergi adaleti karşısındaki durumu, gelecekte etkisi daha da artacağından şüphe olmayan elektrikli araçlara yönelik teşvik uygulamaları, alternatif enerjinin ülkemizde geliştirilmesine kamusal teşviklerin önemi, tıbbi atıkların azaltılmasında alternatif çözüm yolları ve kentleşme-çevre kirliliği ilişkisi üzerinedir. Büyük oranda lisansüstü maliye öğrencilerinin katkılarıyla oluşan bu kitaba katkı yapan tüm yazarlara teşekkür ederim. Kitabın dizgi çalışması boyunca yardımlarını esirgemeyen ve bir makale ile kitaba katkı sağlayan Arş. Gör. Tunahan Değirmenci’ye, kitabın basım aşamasındaki katkıları nedeniyle de Sakarya Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (SESAM) ve Sakarya Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Dairesi Başkanlığı’na minnettarım. Kitabın ilgi duyan herkese katkı yapması dileğiyle… Editör: Doç. Dr. Hakan YAVUZ