İngiltere’nin Musul politikası karşısında Osmanlı Devleti ve bölge Aşiretleri (1918-1920)

Abstract

Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı’na dâhil olunca İngilizler bu devlet içerisindeki farklı unsurları kullanarak üstünlük elde etmek istemişlerdi. Bu unsurlardan biri de İran, Irak ve Güneydoğu Anadolu bölgesindeki aşiretlerdi. Rusya’da 1917 yılındaki Ekim ihtilalinden sonra İran’da meydana gelen boşluk Osmanlı birlikleri tarafından doldurulmuş, fakat savaş Osmanlı Devleti aleyhine sonuçlanınca bu birlikleri İran ve Irak’tan çekmek zorunda kalmıştı. İngilizler Ortadoğu’da istedikleri düzeni kurabilmek için harekete geçmişler, özellikle Irak ve Güneydoğu Anadolu’yu içerisine alan bir “Kürdistan” kurmak için çalışmalara başlamışlardı. Osmanlı Devleti ve daha sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti bu İngiliz planını sonuçsuz bırakmak için çeşitli tedbirler düşünmüş ve uygulamıştı. Bunlardan birisi, bölgede bulunan aşiretleri Türk Hükümeti safına çekebilmekti. Bunu için VI. Ordu Komutanı Ali İhsan Paşa ve Van Valisi Haydar Bey aşiretlerle irtibata geçmişlerdi. Biz bu çalışmamızda 1919’da Van Valisi ve 1922’de Van Meb’usu Haydar Bey’in İran, Irak ve Güneydoğu Anadolu aşiretleri ile ilgili çalışmalarını arşiv belgeleri ve çeşitli kaynaklar ışığında inceleyeceğiz

When the Ottoman Empire entered to the First World War, the English wanted to get advantage of it through using different elements within this state. Among these elements, there were tribes living in Iran, Iraq and the eastern part of Anatolia. After the October Revolution in Russia in 1917, a vacuum appeared in Iran to be filled up by the Ottoman forces. When the Ottoman State was finally defeated in this war, however, these forces had to withdraw from Iran and Iraq. Time seemed to be ripe for the English to establish an order in the Middle East to their expectations, and they started their endeavours to establish "Kurdistan", containing part of Iraq and the eastern part of Anatolia. First the Ottoman governments and then the government of Turkish Grand National Assembly planned and executed some measures to prevent this English plot. One of them is to attract these tribes into the Turkish government side. For this purpose, Ali ihsan Paşa, the commander of the 6th army, and Haydar Bey, the governor of Van, got in touch with these tribes. In this study, we will examine the activities of Haydar Bey who was the governor of Van in 1919 and the member of the Parliament in 1922 in Iran, Iraq and the eastern part of Anatolia concerning these tribes in the light of the archival documents and the other sources.