İBNÜ’L-ARABÎ VE KONEVÎ’DE YARATMA VE DİNAMİK AHLÂK

Abstract

Bu çalışmanın konusu, İbnü’l-Arabî ve Konevî’nin yaratma hakkındaki görüşle- rinin ahlâk anlayışlarına olan etkisidir. Yaratma hakkındaki görüşleri dört temel yapıtaşını ihtiva eder. Bunlar; Allah’ın her şeyi yaratması, yaratmanın taayyün ve tezahüre karşılık gelmesi, yaratmanın ilahî isimler vasıtasıyla vuku bulması ve yaratmanın sürekliliği ve yenilenmesidir. “Ahlâk”, “ahlâklanma”, “makam”, “hâl” ve “seyr ü süluk” kavramları üzerine yapılan inceleme neticesinde görül- müştür ki yaratmaya dair temel yapıtaşların tümünün ahlâk alanında yansımaları bulunur. Dolayısıyla İbnü’l-Arabî ve Konevî’nin ahlâk anlayışının ontik bir ze- min üzerine inşa edildiği söylenebilir. Bu zeminin karakteristiği ise daha ziya- de yaratmanın sürekliliği ve yenilenmesidir. Bu çerçevede İbnü’l-Arabî ve Ko- nevî’nin sisteminde dinamik ahlâka yer verildiği görülmektedir. Dinamik ahlâk tasavvurunu izah etmede “hulk-ı cedit” tabirinden de yararlanmak mümkündür. Bu tabir huyların, daha doğru bir ifadeyle makam ve hâllerin sürekli yenilenmesi anlamını taşımakta ve namütenahi manevî yolculuğa işaret etmektedir.

The subject of this paper is the effect of Ibn al-Arabi’s and Qunawi’s views on creation to their understanding of morals. Their views on creation contain four building blocks. These are the creation of everything by God, the correspondence of creation to emergence and appearing, the occurrence of creation by means of the divine names, and the continuity and renewal of creation. As a result of the examination on the concepts of ‘morals (ahlaq)’, ‘gaining habit (tahalluq)’, ‘station (maqam)’, ‘state (hal)’, and ‘journey and travel (sayr wa suluk)’, it is seen that all of the building blocks concerning creation have reflections in the field of morals. Consequently, it can be said that Ibn al-Arabi’s and Qunawi’s understanding of morals is built on an ontic ground. The characteristic of this ground is the continuity and renewal of creation. In this context, it is seen that Ibn al-Arabi’s and Qunawi’s system gives place to dynamic morals. It is also possible to benefit from the term ‘renewal of morals’ while explaining the thought of dynamic morals. This term means the continuous renewal of habits, or rather stations and states, and refers to the endless moral journey. Keywords: Creation, renewal of creation, gaining habit (tahalluq), station (maqam), state (hal), journey and travel (sayr wa suluk), dynamic morals, re- newal of morals.