TÜRKİYE'DE VERGİ YÜKÜNÜN GELİŞİMİ: 2000 SONRASI DÖNEM ANALİZİ

Abstract

Türkiye'nin son yıllarda yaşadığı ekonomik istikrarının arkasında, mali gerçekleşmelerin de etkili olduğu söylenebilir. Özellikle bütçe (kamu harcaması, vergiler) ve borçlanma alanında yaşanan olumlu gelişmeler, ekonomik istikrarın temel dinamikleri arasında yer almaktadır. Vergi tahsilâtının verimli ve etkin bir şekilde yapılması da bu gelişmeleri doğrudan etkilemektedir. Mali yılbaşında hedeflenen vergi tahsilâtına ulaşılamaması durumunda, bütçe hesaplarının denkleştirilmesi amacıyla diğer kamu gelir türleri alternatif olarak kullanılabilmektedir. Ancak etkinlik ve verimlilik açısından en önemli kamu gelir kaynağının vergiler olduğu söylenebilir. Dolayısıyla vergilerin en az kayıp, kaçak ve en yüksek etkinlikte tahsil edilebilmesi son derece önemlidir. İşte tam bu noktada, ülkemizde belirli ürünler üzerinden çok yüksek miktarda ve/veya oranda vergi alındığı sıklıkla tartışılmaktadır. Söz konusu tartışmaların yoğunlaştığı konulardan biri de "vergi yükü" dür. Bu çalışmada, Türkiye'de son on beş yılda vergi gelirlerinin gelişimi çeşitli açılardan değerlendirilerek, vergi türleri itibariyle gerçekleşen vergi yüklerinin analizi ve vergi yükünde Türkiye'nin OECD ülkelerine göre konumunun tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışma boyunca yapılan incelemeler sonucunda Türkiye'de dolaylı vergi yükünün dolaysız vergi yükünden yüksek olduğu ve yükün en fazla olduğu vergilerin sırasıyla KDV, ÖTV, gelir ve kurumlar vergisi olduğu tespit edilmiştir.

It can be said that financial incentives are the significant causes of economic stability of Turkey in recent years. Especially positive developments in the budget (public expenditure, tax) and borrowing are among the basic dynamics of economic stability. Efficiency of tax collection directly affect these developments. If the targeted tax collection can not be achieved in the beginning of the financial year, other types of public income can be used as alternatives to compensate the budget accounts. However, it can be said that taxation is the most important source of public revenue in terms of efficiency and productivity. Therefore, it is of great importance that taxes are collected with minimum loss, leakage and highest efficiency. At this point, it is often argued that high amounts and / or taxes are levied on certain products in our country. One of the issues that these discussions focus on is the "tax burden". In this study, the development of tax revenues in Turkey in the last fifteen years is evaluated from various point of views, and analyze on the tax burden according to tax types and determination of the position of Turkey to OECD countries is made. As a result of the studies carried out, it is determined that the indirect tax burden in Turkey is higher than the direct tax burden in Turkey and the tax with the highest burden is respectively VAT, SCT, income and corporation tax.